Vu Quy

2

Cha thằng Thẻo là Tám Hớn. Vợ bị bom chết tan xác khi đi chăn một đàn vịt gần trăm con, Hớn gửi thằng Thẻo mới ba tuổi lên Cần Giờ nhờ bà dì nuôi, sau đó ngày đi câu, đêm làm du kích đánh giặc. Sáu Nhêm, vừa là bạn vừa là đồng đội, nhắc lời Ba Tri,  hãy biến đau thương thành căm thù  . Hớn nghiến răng, rồi hai năm sau thì giặc chạy. Cuộc đổi đời bắt đầu bằng một loạt thay cờ, cờ ba sọc thành cờ Giải phóng, rồi cờ Giải phóng thành cờ đỏ sao vàng, cờ nào cũng phấp phới nơi gió nổi bốn phương tám hướng, có gió bấc, gió nam, gió chướng… Lãnh đạo huyện đến Đất Mũi thăm hỏi bà con, vỗ về gia đình thương binh liệt sĩ, rồi cùng anh em du kích nhậu một bữa để mừng chiến thắng, đồng thời chia tay Ba Tri nay được đề cử làm Huyện Ủy viên. Công việc cách mạng cần người biết chữ, và đáp ứng được ở nơi cuối đất này chỉ có Ba Tri, trình độ đại học phải bỏ ngang khi vô bưng sáu năm trước.

Hết giặc rồi, phải làm ăn, phải ổn định. Hớn đón con về, giá nào cũng cho nó học dẫu trường khá xa, ngày ngày nó phải băng kinh Tàu đi thêm hai cây số. Xin được một vạt đất trên bãi bồi, hai cha con năm sau dựng một cái chòi vách làm bằng thân đước, sàn nhà cao nhưng vẫn còn nghe tiếng cá thòi lòi rột rẹt trong mùa nước lên. Nhêm tới thăm, giọng ngậm ngùi:

– Anh Tám hà… cứ gà trống nuôi con mãi sao? Phải có người chăm thằng Thẻo chớ! Tui có nhỏ em bà con miệt Xóm Cống bên Đầm Dơi, cũng góa, chưa con…

Hớn cười khà khà, ngắt:

– Tính sau anh Sáu à. Chỉ hai cha con mà miếng ăn còn không đủ, lo sao được cho một người nữa, anh ơi!

Để mặc Nhêm khen cô em siêng làm siêng ăn, Hớn kéo từ gầm sạp một chai Lúa Mới, giơ lên:

– Có thiếu đói thiệt, nhưng vẫn còn cái này để tiếp bạn!

Gia cảnh Sáu Nhêm khác hẳn. Vợ Nhêm đi về buôn bán trên chợ Năm Căn, hàng mang bán thường là ba khía muối, mắm sặc, cá đường phơi khô. Hàng mang về, dăm kí đường, ba mét vải, đôi khi chục lon bia ngoại hàng quán đặt mua. Dẫu hai vợ chồng Nhêm có ba đứa con nhưng gia đình chưa đến độ ăn đói. Con Hai, tuy chỉ hơn Thẻo hai tuổi, nay đã giúp mẹ làm việc nhà. Thằng Ba, bằng tuổi Thẻo, cùng đi học, và đến mùa gió Nam, khi tôm cá về bãi thì rủ nhau đi đẩy te, xiệp, giăng lưới ba màng, sạt sò huyết, mò vọp, bắt cua. Con Tư, nhỏ hơn Thẻo ba tuổi, là gái út. Mấy năm sau, mẹ nó bảo nó là gái nên không cần đi học. Suốt ngày tha thẩn, nó nói một mình như đang chuyện trò, ăn kiến đất, đêm đêm khóc rấm rức. Sợ ma làm, mẹ nó mời thầy về cúng kiếng. Khi gần nhà có một gia đình di cư từ Thái Bình ở tuốt miền Bắc vô, Tư làm bạn với con Thúy, vật vã mình mẩy đòi đi học với Thúy. Sáu Nhêm chiều lòng, thế là nó hết bệnh.

Người di cư ngày vô một đông, chặt rừng, lấp sông, khai thác thủy hải sản như một thứ nguồn bất tận. Trước kia, phù sa đắp vào những cồn đất bồi, những mảng rừng mắm xanh ngắt trồi lên giữ đất chống lại biển rút đẩy ra khơi. Biển trùng trùng, nước ngầu đục tứ phía, mùi chua nghen nghét, thỉnh thoảng ồ lên hăm dọa khi giông bất chợt ùa về đánh úp. Người đi đánh cá ven bờ lúc đó quay vào, đẩy ghe, kéo xuồng tạm nấp trong những cái vũng xung quanh rừng che chở an toàn, họa hoằn lắm mới có những tai ương chết người. Nay, không còn thế. Người đông, rừng đước rừng mắm chặt trụi, nước biển tràn vào khiến bùn sình ùn lên, đất trồng trọt ngày một hiếm, lúa bị ngập úng, rầy phá, giá gạo tăng còn nhanh hơn thủy triều. Sông Cửa Lớn tôm cá ít đi, ghe câu thì nhiều, đánh cả buổi mà thu nhập vẫn không đủ ăn. Ven biển cũng vậy. Dân chài lắp máy đuôi tôm, liều lĩnh ra xa bờ hơn, quăng lưới giăng câu với lòng tin vào tin khí tượng loan báo mỗi sáng như lời cứu độ.

Nghe tiếng máy nổ xình xịch, Hớn gọi con dậy. Thẻo nhăn nhó:

– Con đau bụng, ba hà! – nhưng cố ngồi lên.

– Tao nói hoài, hàu vắt chanh ăn ngon miệng thiệt, nhưng không có đế thì Tào Tháo rượt… Mà mày đâu đã đến tuổi uống rượu! – Hớn làu bàu, tay đưa chai dầu nóng cho con – Thôi, bữa nay nghỉ, thoa dầu vô bụng, uống nước thì nhểu vô ba giọt…

– Anh Tám, đi chưa? – tiếng Sáu Nhêm vang lên.

Hớn choàng vào cổ chiếc áo dạ, quơ tấm vạt nhựa, đẩy cửa bước ra. Tay ôm cột đước chống chòi, thằng Ba hỏi:

– Thẻo đâu chú?

– Bữa nay nó đau, cho nghỉ… – Vừa đáp Hớn vừa thòng xuống ghe lưới câu đã buộc thành cuộn.

Ghe lách trên những con kinh ngoằn ngoèo đi ra biển. Nhêm bập thuốc, tàn cháy hắt ánh đỏ lè lên khuôn mặt xương xương. Lát sau, biển là đây, đen ngòm, tanh mùi muối. Còn tờ mờ, trời đầy sao, nhấp nháy sáng. Hớn thình lình hỏi:

– Anh gặp anh Ba chưa?

– Ba nào? Ba Tri phải không? Chưa, anh Tám hà… Nhưng tui gặp Lục Cả đi khất thực. Lục biểu, anh Ba tụi bay về chùa rồi… Tui lên chùa, mang cho ảnh mấy con cá sặc làm quà. Ảnh không lấy, nói ảnh phát nguyện xuống tóc đi tu, lần này tu thiệt chớ không như hồi còn giặc, giả đi tu để đánh nó…

Hớn ngần ngừ, nhỏ giọng:

– Tui hỏi, anh đang làm cán bộ, sao bỏ ngang dzậy. Ảnh biểu, làm dân đói bụng nhưng no lòng. Ngược lại, làm quan no bụng, nhưng cái lòng nó hành, ăn không ngon, ngủ cũng không yên… Tụi nó còn tệ hơn giặc ngoài, nhưng không thể đánh nó như hồi xưa nữa. Tui chỉ còn cách bịt tai, nhắm mắt, ngậm miệng…

Nhêm thở dài, không hỏi tụi nó là tụi nào. Nhìn thằng con vắt vẻo đầu ghe, Nhêm rồ ga cho máy chạy nhanh hơn tựa như để ra khỏi cái vòng định mệnh khốn khó. Chiếc ghe câu thành một chấm nhỏ giữa biển mênh mang.

3

Chạy thục mạng ra khỏi nhà, Thẻo tìm đường vắng, lầm lũi đi dọc kinh Tàu rồi ngoặt sang con đê dẫn đến căn chòi xưa Thẻo sống với cha. Mở chiếc khóa sợi xích vòng qua cửa móc vào cây cột, Thẻo bỗng dưng bồi hồi. Rút con dao bầu giắt bụng ra, Thẻo ngả người xuống sàn, mắt nhìn quanh, không thấy gì xê xích. Cha con Thẻo thì chòm xóm ai cũng rõ là nghèo xơ nghèo xác, chẳng có cái gì đáng công ăn trộm. Lết vào góc chòi, Thẻo kéo khạp gạo trống trơn, thò tay lôi từ phía sau ra mấy tập vở học trò cha cất giữ như đồ cổ. Thẻo dán mắt vào đọc những chữ viết tay nguệch ngoạc khi mới đi học, mừng như lúc bám được một cái rễ đước khi thân mình trồi sụp bập bềnh trôi trong con nước xiết.

Sáu năm trước, chính những con hàu vắt chanh đã cứu Thẻo. Đau bụng, Thẻo không đi biển, nhưng chẳng biết lẽ gì mà trưa bữa đó lòng nó xốn xang như rang trên chảo lửa. Trời oi dễ sợ, mồ hôi rịn ra từ đầu tới chân. Gió im phăng phắc. Thẻo ra ngồi đầu chòi, chân khỏa xuống quắp rau muống nước bông tím biếc, tay vuốt mặt, miệng ầu ơ một điệu hò câu nhớ câu quên. Thình lình, nơi rừng mắm xanh nhởn đang trồi lên đẩy ngược những con nước ào vô rút đất bồi có tiếng âm i. Ngay nóc những tàn cây, mây bỗng nặng trĩu, đổi màu tím nhạt, lấp lóe một màu sáng lè có sắc lân tinh Thẻo chưa từng thấy. Nó nhổm người đứng dậy. Có cái chi đó vô hình vô thể trùm lên nhân thế một thứ dọa nạt khủng khiếp. Tiếng âm i mỗi lúc một lớn dần, đổi giọng u u, bực bội tựa sắp bật ra lời chửi rủa còn kìm cửa miệng. Nhớ cha, Sáu Nhêm và thằng Ba đi biển, Thẻo nhảy vội xuống chiếc xuồng lá, cong mình đẩy ra rạch, tay dầm hướng về phía sông Cửa Lớn đổ ra biển. Nó nghiến răng chèo, không thật hiểu để làm gì, miệng há hốc, thở ò è, mồ hôi tháo ra giữa những cơn gió bỗng xuất hiện, khô khốc, hăm he, cuồng bạo.

Đến bãi nơi ghe câu về, Thẻo đã thấy hàng chục người nghển cổ nhớn nhác ngóng về phía biển. Trời chợt tối sầm xuống, tiếng gió rú rít lồng lộn. Cuối tầm mắt, gió dựng thành những cột cao tít tắp, xoáy tròn, lúc một rộng, đường kính ước đến hai ba chục mét, di chuyển về phía Đông Bắc. “Dzậy mà đài báo bữa nay trời trong, biển lặng. Lạy Trời lạy Phật, cho con tui vô bờ bình an…”, một bà cụ đầu chít khăn rằn thốt lên, tay níu lấy Thẻo, người nhẹ tênh chừng như bỏ ra thì bay lên trời. Hai chị em con Sáu Nhêm cũng ra bãi. Chị Hai nhướng mắt, hỏi Thẻo: “Có cái ghe nào vô chưa?” Thẻo lắc đầu. Trời thình lình xối mưa xuống. Những làn roi bằng nước quật không thương xót lên đám người ngơ ngác ùa nhau lui về phía những cây đước cây mắm đằng sau. Thẻo nắm tay nhỏ Tư, kéo nó chạy mưa, vừa chạy vừa hối.

Gió cứ thế vần vũ. Trời cứ thế mưa hai giờ liền. Nước biển ngầu sắc bùn nâu sóng sáng chồm lên cao rồi rơi xuống thành những đợt sóng nổi bọt trắng xóa ào vô bờ. Cuối trưa, mưa gió ngớt. Vuốt nước mưa trên mặt, Thẻo cởi áo, tay vắt nước, tay kéo Tư chỉ cho nó nhìn chiếc cầu vồng bảy sắc vắt ngang trời. Cuối mắt, mặt trời đỏ au màu than hồng hiện ra giữa những đám mây bốc lửa. Khi mưa tạnh hẳn, đám người kéo ra bãi. Họ không còn bàn tán gì, im lặng nhìn ra khơi. Và họ đợi. Như những con dã tràng nay se cát chạy trên bãi biển đẫm ướt, họ kiên nhẫn thầm lặng hy vọng sẽ thấy những chiếc ghe câu trở về. Về, từ những cơn lốc của đại dương. Và số mệnh.

Ghe về được dăm cái, với những bộ mặt còn vương nét kinh hoàng sóng gió. Thẻo ngồi suốt đêm trong một lùm cây, trí não tê liệt, mắt chong lên tìm những ánh đèn câu. Cho đến khi kiệt sức, nó thiếp đi, mơ màng thấy cha nó lay gọi. Nó chồm dậy, mừng rỡ, miệng hỏi, tay nắm lấy tay cha. Gai đâm toạc tay nó, đau điếng. Kỳ chưa? Tay cha trổ gai? Nó xoay người, cố mở mắt. Lần lần, nó cảm thấy bụi gai, biết cha nó đâu có đó. Tay đẫm máu, nó ứa nước mắt, thầm gọi, “ba ơi, ba!”

Sáng ngày thứ tư sau khi chắc cơn lốc đã nhận chìm mười tám người đi trên sáu chiếc ghe câu Đất Mũi, xã cho phép làm lễ truy điệu những vong linh chết mất xác. Ngoài khơi, Hòn Khoai nhô lên một mảng xanh thẫm đội ngọn hải đăng không bao giờ tắt. Trên bãi, đồng chí Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã kết bài diễn văn với giọng sắt đá, “Chết trong lao động là chết vinh quang!”. Gia đình nạn nhân đủ mặt. Vợ Nhêm, chòm xóm kêu bằng dì Sáu, từ chợ Năm Căn về từ hôm trước. Dì vật mình vật mẩy, tay ôm cái bụng đã u lên tròn tròn, vừa khóc vừa kêu “Anh Nhêm ơi, vội đi đâu mà không đợi ngày sanh con, hả anh?”. Phần Thẻo, nó nín bưng, mặt tái nghét. Lục Cả đưa Thẻo một trái trứng vịt luộc và ba cây nhang. Ba Tri nay đầu cạo nhẵn thín, nhìn Thẻo dặn nó sau lễ thì về chùa. Lục Cả ê a tụng kinh Thủy Sám cầu cho vong linh người chết trôi được về nơi cực lạc. Thẻo nhắm mắt lả đi vì mệt. Nhỏ Tư đến ngồi cạnh, tay nắm tay nó, không nói gì. Tư nhìn, có cảm giác anh Ba nó vẫn còn đó.

Thời đó, Lục Cả còn sống, tuổi đâu đó chừng thất thập, lông mày trắng toát sụp xuống che hai con mắt lúc nào cũng lim dim nửa mở nửa nhắm. Nghe nói Lục hồi nhỏ mồ côi, cha mẹ chết trong một trận giặc Tây đổ lính Lê Dương đi ruồng bố nghĩa quân. Đi ăn xin dưới chợ, một bữa Lục theo chân thầy trụ trì Chùa Đất Mũi. Thầy người gốc Miên, thường đi khất thực với dăm ba chú nhỏ tuổi cỡ tuổi thầy Lục, đến tu theo lệ cứ ba năm thì hoặc ở lại chùa hoặc hoàn tục trở về gia đình. Tứ cố vô thân, Lục không biết về đâu, đành nương cửa Phật. Ngày ngày chúi đầu vào kinh kệ bằng tiếng Phạn, riết rồi Lục cũng hiểu ra người phát thệ không chỉ vì đói. Chỉ ăn, không độ được mình chứ chẳng nói gì đến chúng sinh trong bể khổ.

Khi Thẻo bước vào sân chùa, Ba Tri vẫy, biểu nó ngồi đợi trên  sala.  Sau một lát, Thẻo thấy Ba Tri bước sau Lục Cả ra ngoài. Ba Tri vừa đi vừa thì thào, kể chuyện một đêm thời chưa Giải phóng bọn người nhái lính ngụy đột kích, Ba Tri bị trúng đạn không lết được. Chính Tám Hớn cứu mạng Tri, kéo về ếm dưới một ngách hầm bí mật hai ngày hai đêm, đợi êm rồi mới dám lên. Giờ đây Thẻo không nơi nương tựa, lại còn nhỏ, Ba Tri xin cho Thẻo vào chùa. Lim dim, Lục xếp bằng ngồi lặng lẽ, đủng đỉnh:

– Tu được hay không, là duyên nghiệp nhưng còn cái lòng mình không muốn thì dù dây đeo nhợ quàng cũng chẳng đặng! – Nhìn Thẻo, Lục tiếp – Vô đây, theo phép, ba năm sau muốn xuất thì cứ xuất. Muốn tu cho trọn kiếp, lúc đó là lúc phải quyết…

Nhưng chẳng phải đợi tới ba năm. Một tháng sau, dì Sáu bỗng tới chùa, thưa với Lục Cả:

– Tám Hớn với Sáu Nhêm là bạn đồng sanh cộng tử, con Hớn hay con Nhêm thì cũng là con, nuôi hay đẻ thì cũng dzậy… Nay tui xin Lục cho thằng Thẻo về nhà tui, sống với sắp nhỏ, tụi nó sao thì thằng Thẻo được dzậy!

Ba Tri lôi Thẻo ra vườn, hỏi:

– Mày tính sao?

Quả tình sống với hai ông thầy tu khổ hạnh không dễ dàng gì cho một đứa trẻ đang trổ mã, Thẻo suy nghĩ một hồi rồi ưng lời dì Sáu. Vui vẻ, dì vỗ đầu Thẻo:

– Chị Hai với nhỏ Tư nhắc Thẻo hoài!

Ba Tri dặn:

– Khi nào mày muốn về chùa, cứ về, nghe không!

Thế là Thẻo cắp hai bộ quần áo theo dì Sáu. Ngoài cổng chùa, nhỏ Tư ngồi đợi, reo lên lúc thấy hai người. Nửa năm sau, khi Lục Cả viên tịch, Thẻo mới về dự tang ma. Truyện kể, đúng khi Lục nhắm mắt, cả đàn thạch sùng bám trên mái kèo tắc miệng kêu như tiếng người. Từ đó, Ba Tri chủ trì chùa và sau, ai nấy đều gọi là Sư, riết rồi quên dần Ba Tri xưa giả thí phát là để đi đánh Mỹ phục vụ Cách mạng Giải phóng Dân tộc.