9 sách triết học Trung Quốc hay đáng đọc, khám phá tri thức phương Đông

Triết học Trung Quốc có một lịch sử phong phú và sâu sắc đã ảnh hưởng đến vô số cá nhân và nền văn hóa trên khắp thế giới. Từ Nho giáo đến Đạo giáo, trí tuệ của các triết gia Trung Quốc cổ đại tiếp tục gây được tiếng vang với độc giả hiện đại đang tìm kiếm sự hướng dẫn và giác ngộ. Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá 9 cuốn sách thiết yếu của triết học Trung Quốc đi sâu vào các chủ đề như đạo đức, đức hạnh, sự hài hòa và bản chất của vũ trụ. 

Tôn Tử Binh Pháp

Được xưng tụng là tuyệt tác binh thư hàng đầu của thế giới cổ đại, binh thư kinh điển vĩ đại nhất trong lịch sử nhân loại, Tôn Tử binh pháp là một cuốn cổ thư “kỳ quái”, “để trong vườn sẽ tỏa mùi thơm của hoa quý, ném xuống đất sẽ vang tiếng kêu của bạc vàng”. Nó không chỉ được các vua chúa từ đông sang tây xem như sách gối đầu giường, bí kíp quân sự không thể thiếu, mà còn được nhiều chuyên gia trong các lĩnh vực như triết học, kinh doanh, tâm lý học, ngôn ngữ học, thể dục thể thao… ứng dụng để nghiên cứu và đạt được nhiều thành tựu đáng kể.

Tôn Tử binh pháp với văn từ gọn ghẽ, nghĩa lý sâu xa, âm điệu bay bổng, nhờ đó sức lan tỏa và tầm ảnh hưởng của “thánh điển binh học” này vô cùng rộng lớn, được dịch ra trên 100 thứ tiếng và xuất bản hầu khắp trên toàn thế giới.

“Biết người biết mình, trăm trận không nguy

Không biết người chỉ biết mình, một được một thua

Không biết người không biết mình, hễ đánh là nguy .”

– Thiên Mưu công, Tôn Tử binh pháp

Lược Sử Triết Học Trung Quốc

Nhiều đoạn văn cổ từ các nguồn thư tịch gốc đã được tác giả trích dẫn. Điều này không chỉ làm cho tác phẩm của Hữu Lan trở thành một tài liệu tham khảo có giá trị đối với các văn bản gốc của triết học Trung Quốc, mà nó còn có thêm lợi ích là cho phép các văn bản cổ đại tự lên tiếng. Điều này rất quan trọng trong một bộ môn như triết học Trung Quốc, nơi các văn bản thường có nhiều bình chú.

Các nhà nghiên cứu lịch sử triết học Tây phương thường phân chia lịch sử triết học Tây phương làm ba thời kỳ: Thượng cổ, trung cổ, và cận đại. Điều ấy chẳng phải là một sự phân biệt tùy ý, bởi vì trong lịch sử triết học Tây phương mỗi thời kỳ quả thực đều có tinh thần đặc biệt và diện mục đặc thù của nó. Tương tự, lịch sử triết học Trung Quốc nếu chỉ chú ý về phương diện thời kỳ, thì cũng có thể phân chia làm ba thời kỳ: Thượng cổ, trung cổ, và cận đại. Mỗi thời kỳ đều có một nền triết học riêng, nên cũng có thể lấy “thượng cổ, trung cổ, và cận đại” để đặt tên cho chúng. Những danh xưng này cũng được dùng trong quyển sách này. Nhưng từ một phương diện khác mà nói, Trung Quốc quả thực chỉ có triết học thượng cổ và triết học trung cổ, chứ không có triết học cận đại.

Hiếu Kinh

Học thuyết Khổng giáo luôn thiên về thực tiễn và lấy đạo NHÂN làm chủ yếu. Mà Nhân là long thương yêu bao la rộng lớn, bao trùm lên cả vạn vật. Người có đạo nhân là người có tình cảm rất lớn và thành thực, nhưng tình thương ấy bắt nguồn từ bản thân đến gia đình, vì “theo lẽ thường, thì cha mẹ, anh em, chị em là người thân thiết nhất., tất ta phải kính yêu, rồi đối với người ngoài mới có long trung thứ, từ ái được. Nếu ở với cha mẹ, an hem mà không kính thuận, chứng tỏ tình cảm của ta quá ư bạc bẽo.

Hiếu kinh được đặt thành kinh, đủ thấy tính chất của hiếu vô cùng trọng đại, hiếu không còn hạn hẹp trong vẫn đề “ tận tâm phụng dưỡng phụ mẫu”…..

Tinh Thần Triết Học Trung Quốc

Tinh Thần Triết Học Trung Quốc (Tân Nguyên Đạo) luận về tinh thần của triết học Trung Quốc, trình bày sự tiến triển của các dòng chủ lưu của triết học Trung Quốc, phê bình những mặt được mất, và nhấn mạnh địa vị của tâm lý học trong lịch sử triết học Trung Quốc.

Trong Tân Nguyên Đạo tác giả thường nhắc đến một số khái niệm mà ông dùng trong quyển Tân Nguyên Nhân. Để đọc giả có thể theo dõi dễ dàng, sau đây là tóm tắt của Tân Nguyên Nhân:

Tân Nguyên Nhân là triết học về nhân sinh, luận về kiếp người và bốn cảnh giới của nó:

• 1- Cảnh giới tự nhiên (con người sống theo bản tính hay tập quán tự nhiên)
• 2- Cảnh giới công lợi (con người sống vì lợi ích cá nhân, vụ lợi riêng cho mình)
• 3- Cảnh giới đạo đức (con người sống vì lợi ích của tha nhân, của cộng đồng)
• 4- Cảnh giới thiên địa (con người hiểu được ý nghĩa của con người đối với vũ trụ, biết sống hợp nhất với vũ trụ)

Công dụng của triết học là giúp con người chuyển hóa từ hai cảnh giới trước sang hai cảnh giới sau, tức là nhằm sống đạo đức và hợp nhất với trời đất. Xin đọc thêm phần tóm tắt Tân Lý học của Phùng Hữu Lan trong bài phụ lục “Biển rộng trời cao ta vút bay”

Lão Tử Đạo Đức Kinh

Lão Tử là người huyện Khổ, nước Sở, sống trong thời Xuân Thu Chiến Quốc. Tương truyền ông là người viết bộ sách Đạo Đức Kinh, chủ yếu bàn về Đạo học và cách sống để hòa hợp với Đạo.

Ở Việt Nam, có rất nhiều nhà nghiên cứu đã dịch và bình chú về cuốn Đạo Đức Kinh của Lão Tử. Nhờ những cách hiểu và khám phá mới mẻ của mỗi nhà nghiên cứu mà nội dung quyển Đạo Đức Kinh ngày càng trở nên phong phú và nhiều màu sắc. 

Lão Tử – Đạo Đức Kinh Giải Luận

Sách luận giải toàn bộ tác phẩm Đạo Đức Kinh của Lão Tử với cách trình bày giản dị, cô đọng và dễ hiểu cho mọi tầng lớp, giúp các giới tiếp cận Đạo Đức Kinh một cách dễ dàng.

Tư Tưởng Triết Học Trung Quốc

Một nhà nghiên cứu nói rằng: “Chỉ có thể hiểu nền triết học Trung Quốc một cách sâu sắc khi đạt nó trong mối quan hệ nghiên cứu so sánh với nền triết học phương Tây”.

Cuốn sách Tư Tưởng Triết Học Trung Quốc trên tay các bạn là sự thể hiện quan điểm đó. Và tác giả cuốn sách, Tiến sĩ Ôn Hải Minh đã thông diễn một cách ngắn gọn toàn bộ lịch sử tư tưởng của một nền triết học lâu đời và lớn trong lịch sử triết học nhân loại.

Cái hay trong cuốn sách này là chỉ với hơn 100 trang thôi mà tác giả đã khái quát lột tả thành công tính độc đáo, đặc sắc và phong thái rất riêng của triết học Trung Quốc.

Cái mới trong cuốn sách này là bằng lý luận và nguyên tắc thông diễn học, tác giả không chỉ dừng lại ở các sự kiện, nhân vật và các vấn đề cơ bản của triết học, mà còn làm rõ sự vận động, phát triển nội tại của “tinh thần Trung Quốc” thông qua các khá niệm cơ bản trong triết học Trung Quốc. Sự diễn đạt giản dị, ý tưởng rõ ràng, văn phong sáng, gọn của tác giả sẽ giúp bạn đọc dễ dàng nắm được tinh thần và những tư tưởng chính yếu của triết học Trung Quốc.

Bản dịch sang tiếng Việt này của Thạc sĩ Trương Phan Châu Tâm dù đã rất nổ lực và cẩn trọng để thể hiện đúng, rõ ý và cách diễn đạt của tác giả, song vẫn còn có những hạn chế nhất định. Kính mong độc giả đóng góp ý kiến thêm và lượng thứ.

Mạnh Tử – Nguyễn Hiến Lê

Mạnh Tử là đại biểu xuất sắc của Nho giáo thời Chiến Quốc, thời kỳ nở rộ các nhà tư tưởng lớn với các trường phái như Pháp gia, Du thuyết, Nho gia, Mặc gia… (thời kỳ bách gia tranh minh).

Trong hoàn cảnh lịch sử đó, Mạnh Tử phát triển thêm tư tưởng của Khổng Tử với chủ trương dân vi quý, xã tắc thứ chi, quân vi khinh, ông cũng là người đưa ra thuyết tính thiện của con người rằng con người sinh ra đã là thiện rồi nhân chi sơ bản tính thiện, tư tưởng này đối lập với thuyết tính ác của Tuân Tử rằng nhân chi sơ bản tính ác.

Ông cho rằng “kẻ lao tâm trị người còn người lao lực thì bị người trị”. Học thuyết của ông gói gọi trong các chữ “Nghĩa”, “Trí”, “Lễ”, “Tín”.

Mục lục:

• Thời đại
• Đời sống: hoạt động chính trị
• Dạy học và viết sách
• Muốn thành một á thánh: nối nghiệp Khổng Tử
• Tư tưởng chính trị
• Tư tưởng kinh tế và xã hội
• Tính thiện
• Tồn tâm dưỡng tính luyện khí
• Tư cách và tài năng Mạnh tử.

Trang Tử Nam Hoa Kinh

Lần đầu tiên Nam Hoa Kinh được dịch trọn bộ ra tiếng Việt và được phân tích kĩ từng chương một để giữ cho Trang tử những cái gì của Trang mà trả lại cho người trước và người sau những cái gì của người truớc và người sau; có vậy mới đánh giá được sự cống hiến của Trang cho tư tưởng Trung Hoa.

Những đoạn nào tối nghĩa thì được dịch giả thận trọng ghi cả hai ba cách giải của người trước và tùy chỗ, đưa ý kiến riêng của mình.

Lời kết

9 cuốn sách triết học Trung Quốc được thảo luận trong bài viết này cung cấp những hiểu biết có giá trị về trí tuệ phong phú và cổ xưa của văn hóa Trung Quốc. Phản ánh triết học sâu sắc về các khía cạnh khác nhau của cuộc sống, bao gồm sự phát triển cá nhân, hành vi đạo đức và sự hòa hợp xã hội.