5 sách hay về hạt nhân, lịch sử, công nghệ và ảnh hưởng

Công nghệ hạt nhân đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết các vấn đề lớn của thế giới hiện đại, từ năng lượng sạch và bền vững cho đến ứng dụng y học và khoa học vật liệu. Để hiểu rõ hơn về công nghệ hạt nhân và tiềm năng của nó, chúng ta cần có kiến thức sâu sắc. Trong bài viết này, chúng tôi xin giới thiệu 5 cuốn sách hay về công nghệ hạt nhân mà bạn không thể bỏ qua.

Năng Lượng: Lịch Sử Nhân Loại Từ Than Củi Đến Hạt Nhân

Richard Rhodes, người đoạt giải Pulitzer và Giải thưởng Sách Quốc gia, tiết lộ lịch sử hấp dẫn đằng sau sự biến đổi năng lượng theo thời gian, từ gỗ sang than, xăng sang điện, và hơn thế nữa.

Mục tiêu thiết yếu của cuốn sách là xem xét lịch sử năng lượng; nó làm sáng tỏ hơn những lựa chọn mà chúng ta phải đối mặt trước thách thức biến đổi khí hậu toàn cầu.

Cuốn sách là tập hợp những câu chuyện về hành trình chinh phục và khai thác các nguồn nguyên liệu để lấy năng lượng, phục vụ cho cuộc sống của một xã hội loài người ngày một tiến bộ.

Hành trình bắt đầu ở Anh với những rừng cây lấy gỗ và đóng thuyền. Khi nguồn gỗ cạn kiệt, con người chuyển sang than, từ đó đặt ra bài toán hóc búa của việc khai thác than trong mỏ mà không bị ngập nước. Các phát minh về hệ thống thiết bị bơm dùng sức nước và hơi nước đã phục vụ cho mục đích khai mỏ này. Ngoài than, con người còn tận dụng nhiều nguồn nhiên liệu khác trong tự nhiên như dầu thông, dầu cá voi, phân chim, khí đốt.

Một bước tiến đột phá đã xuất hiện sau đó khi các nhà khoa học tìm ra quy luật của dòng điện, từ đó tạo ra pin tích điện và cuối cùng là sự lựa chọn giữa dòng điện một chiều hay xoay chiều. Rất nhiều các phát minh qua nhiều thời kỳ được đề cập trong cuốn sách này, từ động cơ, đầu máy, cho tới xe ô tô, đường ống dẫn khí, năng lượng hạt nhân..

Lời Nguyện Cầu Chernobyl (Biên Niên Sử Của Tương Lai)

Lời nguyện cầu Chernobyl có thể được coi là một bản dịch mới so với ấn bản Lời nguyện cầu từ Chernobyl cũng do Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam ấn hành năm 2016. Chính tác giả Svetlana Alexievich đã chỉnh sửa, bổ sung đáng kể cho tác phẩm phi hư cấu đặc biệt này: Bà bổ sung một chương tác giả tự phỏng vấn bản thân và phần “Thay cho lời kết” cùng một số câu, đoạn trong các cuộc độc thoại; đồng thời cũng thay đổi hầu hết tên những cuộc độc thoại trong tác phẩm. Lời nguyện cầu Chernobyl ra mắt dựa trên tinh thần trung thành hết mức có thể với nguyên tác và phần cập nhật đầy đủ – là tâm huyết của hai dịch giả Phạm Ngọc Thạch và Nguyễn Bích Lan.

Lựa chọn Svetlana Alexievich là tác giả nhận giải Nobel Văn chương năm 2015, Viện Hàn lâm Thụy Điển nhận định rằng: “Svetlana Alexievich được trao giải vì những trang viết đa dạng về giọng điệu, một biểu tượng mẫu mực về sức chịu đựng và lòng can đảm trong thời đại của chúng ta.”

Trong số những tác phẩm đáng giá của bà, có thể nhắc tới Lời nguyện cầu Chernobyl như một thí dụ tiêu biểu cho thể loại phi-hư cấu song lại giàu sức lay động không thua kém một sáng tác văn chương có giá trị nào.

Tờ Publishers Weekly coi Lời nguyện cầu Chernobyl là “cuộc chiếu X quang tâm hồn Nga”, trong đó, tác giả đã kiên trì và thầm lặng thực hiện những cuộc phỏng vấn với 500 nhân chứng có liên quan tới thảm họa nhân loại tàn khốc này: lính cứu hỏa, đội cứu hộ, chính trị gia, nhà vật lí, nhà tâm lí và những thường dân. Nhìn từ góc độ chính trị, “có lẽ không phải cuộc cải tổ của Gorbachev, Chernobyl mới chính là nguyên nhân thực sự khiến Liên bang Xô viết sụp đổ” (Political Affairs). Nhìn từ lăng kính xã hội, đây là thành quả gom nhặt hơn 10 năm những nỗi đau “tàn khốc và dữ dội” (New York Times Book Review) khiến cả thế giới một lần nữa phải bàng hoàng.

Có lẽ Alexievich đã quyết tâm truyền đi Lời nguyện cầu Chernobyl không phải ở tư cách một nhà báo hay nhà văn, mà trước hết ở tư cách một người Belarus ghi chép về “sự sống và cái chết của đồng bào mình” (The Nation). Chính vì vậy, không khó hiểu khi bà khơi sâu được “cảm giác lặng đi chẳng nói nên lời, cái ‘khôn tả’, tính anh hùng và niềm đau thương” (The Telegraph).

Vật Lý Lò Phản Ứng Hạt Nhân

Nhu cầu tiêu thụ điện của Việt Nam trong tương lai được dự báo sẽ tăng gấp nhiều lần so với hiện nay, do vậy việc đảm bảo cung cấp điện cho nền kinh tế là một trong những thách thức lớn cho sự phát triển bền vững của đất nước. Điện hạt nhân được quan tâm bởi sự hội tụ những ưu điểm nội tại về mặt công nghệ – kinh tế và tính đến nay vẫn là giải pháp tốt cho vấn đề năng lượng của nhiều quốc gia. Điều kiện chính trị, kỹ thuật công nghệ, kinh tế và môi trường trên thế giới đã và đang thay đổi theo xu hướng thuận lợi, giúp cho triển vọng phát triển điện hạt nhân ở Việt Nam trở nên sáng sủa hơn.

Cuốn sách “Vật lý lò phản ứng hạt nhân” được biên soạn nhằm phục vụ cho việc đào tạo và học tập của sinh viên chuyên ngành Kỹ thuật Hạt nhân của Viện Kỹ thuật Hạt nhân và Vật lý Môi trường, trường Đại học Bách khoa Hà Nội. Cuốn sách cũng là tài liệu tham khảo cho sinh viên các trường đại học khác và các độc giả có quan tâm đến vấn đề năng lượng hạt nhân.

Nội dung cuốn sách giới thiệu về các quá trình mà notron được sinh ra, khuếch tán, làm chậm và tạo ra phản ứng phân hạch dây chuyền trong lò phản ứng hạt nhân. Độc giả có thể tìm hiểu về các phương pháp tính toán các thông số cơ bản trong lò phản ứng hạt nhân ở trạng thái tới hạn, từ đó có thể phân tích lò hay tính toán thiết kế lò phản ứng. Sách cũng giúp người đọc nắm được sơ lược cấu trúc lò phản ứng hạt nhân và giới thiệu các loại lò phản ứng hạt nhân năng lượng phổ biến nhất hiện nay trên thế giới.

Động học lò phản ứng hạt nhân

Cuốn sách “Động học lò phản ứng hạt nhân” là sự tiếp nối tất yếu sau việc xuất bản cuốn sách “Vật lý lò phản ứng hạt nhân” năm 2016 của cùng tác giả. Bộ hai cuốn sách trên được thiết kế phù hợp với nội dung lý thuyết về lò phản ứng hạt nhân bao gồm hai phần: tĩnh học (Vật lý lò phản ứng hạt nhân) và động học (Động học lò phản ứng hạt nhân) trong chương trình đào tạo đại học ngành Kỹ thuật Hạt nhân.

Cuốn sách được bắt đầu với việc phân tích các vấn đề phụ thuộc vào thời gian hết sức quan trọng của hệ thống phân hạch hạt nhân, các vấn đề xuất hiện cùng với notron trễ, sự phụ thuộc của độ phản ứng vào các quá trình hồi tiếp liên quan đến sự thay đổi nhiệt độ trong vùng hoạt của lò phản ứng hạt nhân, các vấn đề liên quan đến quá trình cháy của nhiên liệu hạt nhân và các hạt nhân phân hạch được sinh ra trong quá trình cháy đó và cuối cùng là một số vấn đề về sự việc điều khiển lò phản ứng hạt nhân.

Bài tập ở cuối mỗi chương được đưa ra để làm sáng tỏ hơn các khái niệm được giới thiệu trong chương và mở rộng phạm vi kiến thức của cuốn sách. Phần lớn các vấn đề trong động học lò phản ứng là khá phức tạp, khó có thể được giải quyết bằng những phân tích hoặc bằng những tính toán đơn giản. Vì vậy, một số bài tập đã được thiết kế với việc tính toán trên máy tính qua các ngôn ngữ lập trình cao cấp, như C++, Fortran hay MATLAB, các bài tập này có thể sử dụng làm bài tập lớn trong các khóa học.

Năng Lượng Hạt Nhân Chiến Tranh Và Hòa Bình

Năng lượng hạt nhân – Chiến tranh và hòa bình là một “bức tranh toàn cảnh năng lượng hạt nhân được trình bày một cách chi tiết và chính xác với mọi vấn đề: khoa học cơ bản về hạt nhân, kĩ thuật hạt nhân và công nghệ hiện đại của những nhà máy điện hạt nhân, lịch sử con người từng bước khám phá ra năng lượng hạt nhân tiềm ẩn trong thế giới vi mô, thân phận và quan điểm của những nhà khoa học hiến mình vì công cuộc đó…”.

Cuốn sách dày gần 400 trang, được chia thành hai phần đối xứng là Chiến tranh và Hòa bình, hứa hẹn tạo ra một bước tiến lớn trong nhận thức của người đọc về vấn đề năng lượng hạt nhân.

Lời kết

Với việc được trang bị kiến thức từ 5 cuốn sách hay về công nghệ hạt nhân này, chúng ta có thể khám phá nguồn gốc và tiềm năng to lớn của công nghệ này trong các lĩnh vực khác nhau. Công nghệ hạt nhân không chỉ là một phương án tiềm năng để giải quyết các thách thức toàn cầu, mà còn đem lại sự hiểu biết và ý thức về tầm quan trọng của công nghệ này đối với cuộc sống hàng ngày của chúng ta.