7 sách triết học Hy lạp cổ đại không thể bỏ qua trong hành trang tri thức của bạn

Đi sâu vào thế giới triết học Hy Lạp cổ đại giống như bắt tay vào một cuộc hành trình xuyên qua tâm trí của một số nhà tư tưởng vĩ đại nhất trong lịch sử. Sự khôn ngoan và giáo lý của các triết gia như Socrates, Plato và Aristotle tiếp tục cộng hưởng với mọi người qua thời gian và các nền văn hóa. Nếu bạn đã từng muốn khám phá chiều sâu của triết học Hy Lạp cổ đại, 7 quyển sách này là dành cho bạn. 

Chính Trị Luận

Tác phẩm có ảnh hưởng xem xét các khái niệm ảnh hưởng đến các quốc gia và chính phủ. Mặc dù Aristotle là một người ủng hộ trung thành chế độ nô lệ cổ xưa, quan điểm của ông về Hiến pháp và hoạt động của chính phủ là vô tận. Mặc dù ông chỉ đề cập đến nhà nước và các thể chế của Hy Lạp cổ đại, nhưng ông đã đặt nền móng cho khoa học chính trị hiện đại với công việc của mình.

Công trình này được coi là nền tảng của Khoa học Chính trị Phương Tây. Chính trị là nghiên cứu về các vấn đề cơ bản của nhà nước, chính phủ, chính trị, tự do, công lý, tài sản, quyền, luật pháp và việc thực thi pháp luật của các cơ quan chính phủ.

Aristotle là biểu tượng của trí tuệ tư duy triết học. Mặc dù nội dung rất sâu sắc nhưng cách trình bày của ông lại rất dễ hiểu. Ông viết những suy nghĩ của mình một cách rõ ràng với độ chính xác siêu phàm. Học thuyết của ông có ảnh hưởng lớn đến những lĩnh vực hiện đại như : khoa học, chủ nghĩa duy thực và logic học

Yến Hội Và Phaedrus

Từ khi được sáng tác lần lượt vào khoảng năm 385-380 TCN và 370 TCN, Yến hội và Phaedrus vẫn được coi là các triết phẩm gây nhiều ấn tượng mà Platon thực hiện trong sự nghiệp triết học của mình.

Tác phẩm gồm 2 phần Yến hội và Phaedrus dành cho những ai quan tâm tới văn học – triết học Hy-La cổ đại. Nếu như Yến Hội dành cho những người tò mò muốn biết người xưa nhìn nhận ra sao về tình yêu, nhất là tình yêu cùng giới tính thì Phaedrus là triết phẩm phù hợp với bất kỳ ai muốn học hỏi thuật hùng biện từ các triết gia.

Yến hội bao gồm các thảo luận về tình yêu của nhiều nhân vật, trong đó có Socrates, tại bữa tiệc mà kịch gia Agathon tổ chức – một lễ nghi sinh hoạt quen thuộc của lớp trí thức Hy Lạp cổ đại.

Đối thoại đi từ nguồn gốc đến bản chất, sự cần thiết của Tình Yêu đối với con người, và hơn hết, vai trò của Tình Yêu trong sự tiến triển của thế giới tinh thần vươn đến thực tại cao nhất, hay còn gọi là Sự thật. Liệu Tình Yêu là sự hợp nhất trong thế giới cảm tính, hay là cái đưa đường chỉ lối để con người đi từ thế giới cảm tính sang thế giới lý tính – nơi chứa đựng Chân lý? Phải lèo lái thế nào để thần Tình Yêu trở thành phương tiện khai phá cái Đẹp tối cao thay vì đẩy con người lao xuống vực thẳm dục vọng?

Giới học giả Tây u đánh giá cao Yến hội về cả mặt văn chương lẫn mặt tư tưởng. Đối thoại kể mẩu chuyện khá sinh động và miêu tả chân dung Socrates rất chi tiết; hàm chứa biểu thị tuyệt vời về niềm tin thầm kín mà Platon mang trong lòng: cái không nhìn thấy là cái bất diệt và vĩnh viễn quan trọng.

Phaedrus kể cuộc chuyện trò phức tạp giữa Socrates và Phaedrus, chàng thanh niên cũng xuất hiện trong Yến hội. Phaedrus thường được các nhà nghiên cứu Platon xếp loại là đối thoại sáng tác giai đoạn hai trong số các sáng tác của triết gia, miêu tả những đặc điểm nổi bật của xã hội Athens thời xưa, cụ thể là việc giảng dạy và thực tập nghệ thuật hùng biện.

Plato Chuyên Khảo

Plato (khoảng 428-347 TCN) là triết gia nổi tiếng, nhà biện luận kiệt xuất và được nghiên cứu rộng rãi nhất trong tất cả các triết gia Hy Lạp cổ đại. Ông chịu ảnh hưởng sâu đậm tư tưởng Socrates, người đã hun đúc ông nuôi dưỡng được bầu nhiệt huyết suốt đời dành cho triết học. Ngoài tác phẩm Apology (Lời biện giải), toàn bộ công trình triết học của Plato đều được thể hiện dưới hình thức đối thoại. Plato là triết gia Tây phương đầu tiên mà những tác phẩm viết tay của ông còn lưu truyền trọn vẹn.

Triết học Plato, một mặt là sự hoàn tất triết học Socrates thành một hệ thống, kết hợp đạo đức học với triết học tự nhiên thời trước và đặt cả hai lĩnh vực này trên nền tảng biện chứng pháp hay khoa học thuần túy về các ý niệm; mặt khác là sự mở rộng vượt qua nó để xây dựng thành một lý thuyết tri thức phát triển. Theo Plato, triết học không chỉ là một tập hợp các lý thuyết mà còn là sự hoàn thiện toàn thể đời sống tinh thần; và khoa học không chỉ là một hệ thống truyền đạt khép kín, mà còn là một hoạt động nhân văn và là sự phát triển tinh thần. Vì thế, triết học đích thực chỉ có thể được biểu thị nơi nhà triết học hoàn hảo; nơi nhân cách, lời nói và thái độ đáng kính như triết gia Socrates.

Suy Tưởng

Nghe nói Marcus Aurelius thích trích dẫn câu nói trên của Plato, và những ai đã từng viết về ông khó cưỡng lại vận nó vào bản thân Marcus. Và tất nhiên, nếu là đi tìm ông vua-triết gia của Plato bằng xương bằng thịt thì chúng ta cũng khó tìm được ai tốt hơn Marcus, người cai trị Đế quốc La Mã gần hai thập niên, và là tác giả cuốn Meditation (Suy tưởng) bất hủ.

Thế nhưng danh hiệu này chắc chắn bản thân Marcus sẽ bác bỏ. Ông không bao giờ nghĩ mình là một triết gia. Ông chỉ tự nhận là một học trò cần mẫn và người thực hành chưa hoàn hảo của một triết thuyết do những người khác lập ra. Còn về ngôi vua, nó đến một cách gần như tình cờ. Khi Marcus Annius Verus sinh ra, năm 121 CN, những người có mặt đã tiên đoán một sự nghiệp sáng chói trong Viện Nguyên lão của bộ máy cầm quyền. Họ không thể nào đoán được số phận đã dành cho ông ngôi hoàng đế, và trong trí tưởng tượng của họ không thể nào có cảnh tượng người kị sĩ đồng cô độc giơ tay vẫy chào chúng ta từ trên đỉnh đồi Capitol La Mã qua hai nghìn năm..

Cộng Hòa

Cuốn sách được xem là cột mốc lớn của triết học phương Tây. Tác phẩm được trình bày dưới dạng đối thoại giữa Plato và những người khác. Mặc dù chủ đề chính là về một nhà nước lý tưởng nhưng nó cũng xoay quanh giáo dục, tâm lý, đạo đức và chính trị.

Trong các đoạn chính của Cộng hòa, Plato sử dụng những huyền thoại để khám phá bản chất tự nhiên của thực tế, truyền đạt cái nhìn về sự tiên đoán của con người và vai trò của triết học trong việc thiết lập tự do. Ông tưởng tượng ra một cái hang mà những con người bị xiềng xích từ khi mới sinh ra làm bạn với cái bóng của mình và mang họ đến thực tế. Vai trò của triết học, cụ thể là những gì Plato gọi là biện chứng, là đưa con người ra khỏi cái bóng và hướng bản thân họ tới thực tế. Đây là bản chất của việc theo đuổi sự khôn ngoan mà không có nhà nước lý tưởng nào không làm.

Độc giả hiện đại có thể đồng ý với mọi điều Plato nói, cũng như lập luận chặt chẽ, cái nhìn đầy chất thơ vẫn có sức mạnh trong việc kích thích và thách thức. Sức mạnh lâu dài này đã làm của Cộng hòa trở thành một trong những nền tảng của văn hóa phương Tây.

Cộng hòa là cuốn sách đầu tiên rung chuyển thế giới, lay động tâm tư. Triết phẩm này chứa bên trong câu hỏi muôn thuở : Làm người nên sống thế nào cho phải ở đời ? Thế nào là công bình ? Thế nào là đạo đức ? – GS Đỗ Khánh Hoan

Ngày Cuối Trong Đời Socrates

Cuốn sách là một loạt bốn cuộc đối thoại của Socrates khi ông bị Bồi thẩm đoàn của Hội đồng Thành quốc kết tội hủ hóa thanh niên và coi thường thần linh của Thành quốc. Ông đã tự biện giải cho chính mình để chống lại những kẻ âm mưu đẩy ông vào khốn cùng, đưa ra những chân lý cũng như những lời phản biện sâu sắc. Tuy bị kết án tử hình, được bạn bè và quý nhân giúp vượt ngục nhưng với tinh thần cao quý và giữ gìn danh dự trong sạch hơn người, Socrates đã từ chốt vì theo ông “Tránh cái chết không khó, tránh đê tiện khó hơn nhiều. Vì đê tiện chạy nhanh hơn cái chết.”

Ông chủ trương khi sống thì sống sao cho phải đạo làm người, khi chết cũng chết như thế, không có gì bận lòng, thể xác cát bụi trở về với cát bụi, linh hồn bất diệt phiêu du trong cõi bao la. – Đỗ Khánh Hoan

Đối Thoại Với Socrates

“Đối thoại với Socrates – Những cuộc nói chuyện làm thay đổi cuộc đời bạn” là cuốn sách về những cuộc trò chuyện của tác giả Daisetsu Fujita với nhân vật Socrates – một triết gia đến từ Hy Lạp. Thông qua những cuộc trò chuyện đó, Socrates giúp tác giả và cả người đọc sáng tỏ những khúc mắc trong lòng về Tình yêu, Tình bạn, Công việc…

Không có sự kìm kẹp nào về suy nghĩ, thay vào đó, Socrates luôn đưa ra những câu truy vấn đơn giản, khiến đối phương lơ đễnh, từ từ cho đối phương thấy vấn đề thực sự. Đối phương sẽ bị lão dẫn dắt đến kết luận không ngờ tới từ chính câu trả lời của họ.

Đó là suy nghĩ thật của chính người đó.

Bạn đã từng đặt câu hỏi “Thế nào mới là sống tốt?”. Bạn vẫn luôn suy nghĩ và tìm kiếm câu trả lời?

Với Socrates, tâm hồn là nơi thử thách giá trị của con người. Sống thôi là chưa đủ, quan trọng phải là sống tốt. Để sống tốt, ta phải không ngừng xem lại cách sống của bản thân. Và cứ như thế, ta sẽ khác ta của ngày hôm trước.

Tương tự, bạn liệu đã từng tự hỏi “Thế nào là tình yêu? Vì sao chúng ta cứ không ngừng khao khát rồi lại thấy nhạt nhẽo dần rồi chán ghét?”, hay “Tiêu tiền thế nào cho đúng đắn?” hoặc “Tình bạn thật sự là như thế nào?”…

Tất cả những chiêm nghiệm của bạn về Tình bạn, Tình yêu, Công việc, Tiền bạc… chắc chắn đều sẽ thay đổi – sau khi đọc cuốn sách tưởng chừng rất “hoang đường” này!

Lời kết

7 cuốn sách triết học Hy Lạp cổ đại cung cấp một sự hiểu biết toàn diện và sâu sắc về những câu hỏi cơ bản đã thu hút nhân loại trong nhiều thế kỷ. Từ những suy nghĩ siêu hình của Plato đến những tình huống khó xử về đạo đức do Aristotle khám phá, những văn bản này tiếp tục định hình diễn ngôn trí tuệ của chúng ta và thách thức chúng ta suy nghĩ chín chắn về niềm tin và giá trị của chính mình.