15 sách khoa học tự nhiên hay đầy hấp dẫn và kích thích tư duy

Đắm mình trong thế giới khoa học hấp dẫn với 12 cuốn sách khoa học tự nhiên đáng kinh ngạc này. Từ những kỳ quan của vũ trụ đến những bí mật của đại dương sâu thẳm, những cuốn sách này sẽ thu hút sự tò mò của bạn và mở rộng kiến thức của bạn.

Bí Mật Của Nước

Cuốn sách “Bí mật của nước” nằm trong danh mục sách bán chạy do tạp chí New York Times bình chọn, được dịch ra 24 thứ tiếng và bán được hơn 1 triệu bản trên toàn thế giới.

Sự hiện diện của nước là một yếu tố quan trọng của trái đất, khiến nó trở thành một hành tinh xanh nơi sự sống phát triển. Con người hàng ngày tiếp xúc với nước để duy trì sự sống, nhưng họ biết quá ít về nó và quên đi những điều kỳ diệu mà nước đã và sẽ mang lại cho họ. Công việc, sở thích cá nhân và các mối quan hệ xã hội chiếm phần lớn quỹ thời gian của mỗi cá nhân. Và vô tình hay cố ý, chúng ta bỏ qua cách đánh giá cao và cảm nhận sâu sắc về những món quà đơn giản của mẹ thiên nhiên.

“Bí mật của nước” là cuộc phiêu lưu để tìm hiểu và khám phá về nước – khởi nguồn của vạn vật – và cũng là một chuyến du hành nhỏ để đánh thức những xúc cảm đẹp bị vùi lấp bởi những lo toan thường ngày. Cuốn sách mở đầu với những tần số hạnh phúc và sự cộng hưởng để cấu thành các tinh thể nước trong mối tương quan với sự hình thành nên các cảm xúc tích cực hay tiêu cực trong mỗi người.

Thế Giới Khi Loài Người Biến Mất

Loài người có vị trí như thế nào trong tiến trình hoạt động vĩ đại của hành tinh? Câu trả lời là khá quan trọng, nhưng chắc chắn không phải là yếu tố quyết định sống còn. Những dấu vết, cổ vật hóa thạch từng tồn tại chứng tỏ chúng ta cũng chỉ là một dạng sống tham gia vào hoạt cảnh vĩ đại này.

Trong cuốn sách “The world without us” tạm dịch là “Khởi nguyên lại thế giới”, Alan Weisman đưa ra cách tiếp cận hoàn toàn mang tính bản nguyên cho các câu hỏi về sự tác động của loài người lên hành tinh trái đất. Dưới góc nhìn của những chuyên gia trong các lĩnh vực: khoa học khí quyển, bảo tồn nghệ thuật, động vật học, hóa dầu, vật lý thiên văn, lãnh tụ tôn giáo (từ giáo sĩ Do Thái tới các đức Đạt Lai Lạt Ma), cổ sinh vật học … Weisman đã vẽ nên bức tranh hành tinh trái đất có thể sẽ như thế nào nếu không có chúng ta.

Để cảm nhận thế giới sẽ như thế nào nếu không có chúng ta, trước tiên chúng ta phải xem lại thế giới trước khi có loài người. Chúng ta không phải là những nhà du hành vượt thời gian, và những dấu vết hóa thạch chỉ là những mẫu vật rời rạc. Thậm chí nếu vết tích đó có hoàn chỉnh thì cũng sẽ không phản chiếu chính xác quá khứ. Tuy nhiên, do con người đã làm một vài điều không thể thay đổi, nên những gì còn lại khi chúng ta biến mất sẽ không thể giống hệt như khi chúng ta chưa từng xuất hiện lần đầu. Nhưng nó cũng không thể quá khác biệt.

Nguồn Gốc Các Loài

Nguồn Gốc Các Loài là tên rút gọn của cuốn sách Về Nguồn Gốc Các Loài Qua Con Đường Chọn Lọc Tự Nhiên, hay Sự Bảo Tồn Những Chủng Ưu Thế Trong Đấu Tranh Sinh Tồn (của Charles Darwin, xuất bản năm 1859). Đây là một cuốn sách khoa học hiếm có khi bán hết 1250 bản in lần đầu trong vòng một ngày và trong một thời gian ngắn đã làm “rung chuyển” cả thế giới.

Cuốn sách này là kết quả của những quan sát của Darwin trong chuyến đi gần 5 năm, từ 1831 đến 1836, trên con tàu biển Beagle vòng quanh thế giới, cùng với những suy tư và nghiên cứu của ông trong hai mươi năm sau đó, trong đó ông đặt vấn đề có tính quyết định về biến đổi luận hay sự tiến hóa. Sách của ông đã được xuất bản nhiều lần, sửa đổi, liên tục cập nhật cho đến khi ông mất.

Loài Tinh Tinh Thứ Ba – Sự Tiến Hóa Và Tương Lai Của Loài Người

Jared Diamond là nhà khoa học – tác giả nổi tiếng trên Thế giới và cả Việt Nam trong nhiều năm qua. Ông từng đoạt giải Pulitzer với các tác phẩm mang tầm tri thức đặc biệt mà bất cứ ai quan tâm tới tiến trình phát triển của lịch sử nhân loại cần phải đọc. Mỗi cuốn sách của Jared Diamond như một mảnh ghép cho bức tranh mà khi được hoàn thiện, nó sẽ cho phép chúng ta thấu suốt bản thân, cũng như nhìn rõ hành tinh mà tại đó, ta có quyền sinh sống…

Năm ngoái, tác phẩm mới nhất của ông “Upheaval” (xuất bản năm 2019) đã được Omega Plus phát hành tại Việt Nam ngay đúng dịp cả thế giới đang phải đối đầu với dịch bệnh hoành hành, với tên tiếng Việt là “Biến động: Các quốc gia ứng phó với khủng hoảng và thay đổi như thế nào?”

Trong năm nay, chúng tôi xuất bản lại cuốn sách đầu tiên của Jared Diamond có tựa đề là “Loài tinh tinh thứ ba: Sự tiến hóa và tương lai của loài người” đã từng được xuất bản lần đầu vào năm 1991, với thiết kế bìa và in ấn đồng bộ với 4 cuốn trước – hoàn thành trọn bộ 5 tác phẩm nổi bật về chủ đề lịch sử nhân loại của ông.

Lịch Sử Tự Nhiên

Với hơn 5.000 hình minh họa và dữ liệu bổ ích về khoáng vật, đá, hóa thạch và sinh giới trên Trái đất – bao gồm vi sinh vật, nấm và động, thực vật – Lịch sử tự nhiên mở ra cánh cửa khám phá thế giới tự nhiên chứa đựng vô vàn những điều kì thú trên hành tinh của chúng ta. Đây là công trình biên soạn của tập thể các chuyên gia về thiên nhiên hoang dã, với sự cố vấn của Viện Smithsonian danh tiếng.

Cuốn sách này là cánh cửa nhìn vào sự đa dạng đáng kinh ngạc và lịch sử tự nhiên của thế giới quanh ta. Ngược dòng thời gian về 4,6 tỉ năm trước, khi Trái đất hình thành, là một chặng đường dài. Đến nay đã có hơn 1,9 triệu loài sinh vật được mô tả, và hơn 20.000 loài mới được phát hiện và mô tả hằng năm. Nghiên cứu các loài này, tác động qua lại giữa chúng với nhau và với môi trường xung quanh cũng là nghiên cứu lịch sử tự nhiên của chính con người chúng ta. Lịch sử tự nhiên bắt đầu bằng một phần giới thiệu tổng quan về sự sống trên Trái đất: nền tảng địa chất của sự sống, sự tiến hóa của các dạng sống và cách thức phân loại các sinh vật. Năm chương tiếp theo là hệ thống các mẫu vật – từ khoáng vật tới các loài thú – vừa bao quát vừa dễ hiểu kèm theo lời giới thiệu cung cấp thông tin về từng nhóm và mô tả chi tiết đặc điểm từng mẫu vật.

Nếu… Thì

Chúng ta được sinh ra với một tư duy phân biệt và bản thể bị giới hạn. Điều này là cần thiết, vì nếu không chúng ta không thể biết được đâu là mình, đâu không phải là mình, và đâu là thứ sẽ là mình. Mình là một thứ vô cùng quan trọng. Nhưng biết được rồi, thì hãy gác nó qua một bên. Gác lại luôn những điều mình vẫn tin là đúng, và thử tự hỏi xem nếu điều ngược lại xảy ra thì sao. Biết đâu điều ngược lại mới là đúng? Biết đâu đó là cách để có thể vượt qua được định kiến của bản thân. Biết đâu khi đó mình sẽ trở nên rộng mở và bao la hơn?

Hãy đặt câu hỏi. Đặt thật nhiều vào. Trả lời chúng tất nhiên là tốn công tốn sức, và rồi sẽ có lúc bạn cảm thấy hoang mang. Nhưng nhờ thế, bạn thấy yên tâm hơn với những điều hiện tại. Nhưng hay hơn cả, là đặt câu hỏi cho những điều tưởng như không bao giờ tồn tại. Biết đâu một ngày nào đó nó có thực thì sao? Mà cho dù nó không đến, thì bạn cũng đã có trong tay vô số lối đi để tiếp tục cuộc hành trình.

Hỏi Đáp Về Mọi Chuyện – Chủ Đề Khoa Học Tự Nhiên

Triết gia người Anh Bertrand Russel đã nói: “Một cuộc sống tươi đẹp là khi nó được truyền cảm hứng bởi tình yêu và dẫn lối bởi tri thức.”

Với cuốn Khoa Học Tự Nhiên trong bộ sách 3 tập Hỏi Đáp Về Mọi Chuyện, Giáo sư Nguyễn Lân Dũng sẽ trả lời các câu hỏi trên trời dưới bể về Thế giới tự nhiên, Khoa học – Công nghệ, Vũ trụ – Trái đất và “bật mí” cho chúng ta rất nhiều chuyện lạ: Lá diêu bông là lá gì? Khủng long có ăn thịt người không? Có đúng là có chín tầng mây chứ? Mặt trời “già” đến mức nào?…

Đợt Tuyệt Chủng Thứ 6

Kể từ hơn nửa tỉ năm trước, năm đợt tuyệt chủng đã diễn ra, khi sự đa dạng sống trên trái đất bất ngờ thu hẹp lại. Và phải chăng chúng ta đang bước vào đợt tuyệt chủng kế tiếp – Đợt Tuyệt Chủng Thứ Sáu – diễn ra trong thế Nhân sinh, một thế địa chất mà con người thống trị trên nhiều khía cạnh.

Để trả lời nghi vấn này, Elizabeth Kolbert đã theo chân các nhà khoa học khảo sát sự tồn tại và xác nhận sự biến mất ở một số loài ở khắp các vùng trên trái đất. Từ loài ếch vàng ở Panama đến loài voi răng mấu châu Mỹ; từ lũ chim ăng-ca khờ khạo đến loài cúc đá bé nhỏ.

Bên cạnh đó, tác giả cũng đưa chúng ta đến các thử nghiệm và nghiên cứu để tìm ra nguyên nhân của đợt tuyệt chủng thứ sáu. Trong đó, nổi bất nhất chính là những hành động do con người gây ra với các hệ sinh học và địa hóa học của trái đất như: thải quá nhiều carbon dioxit, làm axit hóa đại dương, chặt rừng nhiệt đới…

Mùa Xuân Vắng Lặng – Silent Spring

Được đăng thành nhiều kỳ trên tờ New Yorker trước khi xuất bản thành sách vào tháng Chín năm 1962 đến nay, Mùa Xuân Vắng Lặng đã bán được hơn hai triệu bản.

Rachel Carson đã chỉ ra những thiệt hại nghiêm trọng về môi trường sống do thuốc trừ sâu tổng hợp DDT gây ra, và bày tỏ sự quan ngại to lớn khi chính phủ Mỹ cho phép việc sử dụng tràn lan những hóa chất độc hại trước khi hiểu rõ hệ quả lâu dài của chúng đối với môi trường và sự sống.

Cuốn sách ra đời không những gây ảnh hưởng mạnh mẽ trong xã hội Mỹ, như một hồi chuông cảnh tỉnh về môi trường, mà còn là tiền đề cho việc ra đời nhiều bộ luật và cơ quan kiểm soát chặt chẽ sau này. Ngoài lệnh cấm bán DDT trên toàn nước Mỹ vài năm sau đó, cuốn sách còn là khởi nguồn của Đạo luật Nước và Không khí sạch, Đạo luật Chính sách Môi trường Quốc gia, và dẫn đến sự ra đời của Ngày Trái Đất.

Khoa Học Tự Nhiên Và Con Người Trong Đời Sống Tinh Thần

Đây là tập hợp chọn lọc những bài viết được thực hiện rải rác trong khoảng thời gian từ 2005 đến 2017, tập trung vào ba chủ đề chính: một là khoa học tự nhiên và văn hóa, hai là tất định luận & tự do lựa chọn, và ba là định hướng tinh thần của tôn giáo.

Ba chủ đề này là quá trình nhận thức của tác giả vốn có xuất phát điểm từ một người nghiên cứu khoa học tự nhiên (vật lí lí thuyết) theo nghề nghiệp. Hai bài viết đầu tiên là kết quả tìm hiểu để trả lời câu hỏi: thực chất khoa học tự nhiên là gì, và có thể giúp gì cho con người có được định hướng đúng đắn trong cuộc sống nhân sinh. Tác giả rất ấn tượng với nhận xét của E. F. Schumacher: “Ở điểm này, những gì chúng ta cần phải thấu hiểu – và viết vào tấm bản đồ tri thức của chúng ta – là điều sau đây: Vì vật lí học và các khoa học chỉ dẫn khác đặt cơ sở cho bản thân mình ở phương diện đã chết của tự nhiên, nên chúng không thể dẫn đến triết học, nếu triết học là đưa ra hướng dẫn về chuyện sống là thế nào. Vật lí học thế kỉ XIX bảo chúng ta rằng sự sống là một tình cờ vũ trụ không có ý nghĩa hay mục đích. Các nhà vật lí tốt nhất của thế kỉ XX lấy lại những lời nói ấy và bảo chúng ta rằng họ chỉ xử lí với các hệ thống đặc thù, bị cô lập chặt chẽ, nhằm chứng tỏ các hệ thống ấy vận hành ra sao, hay có thể tạo ra để vận hành thế nào, và rằng không có những kết luận triết học tổng quát nào có khi nào lại có thể được (hay phải được) rút ra từ tri thức ấy”.

Đời Sống Bí Ẩn Của Cây

Chúng cảm thấy gì?

Chúng giao tiếp thế nào?

Những phát hiện từ Thế Giới Bí Mật

“Khi bạn biết rằng cây cũng biết đau, cũng có ký ức, và cây ba mẹ sống cùng con cái, thì bạn không còn có thể chặt chúng và phá vỡ cuộc sống của chúng bằng những cỗ máy to lớn nữa”

Được xem là một trong những quyển sách hay nhất về cây cối, Đời sống bí ẩn của cây mở ra một thế giới kỳ diệu về đời sống xã hội phức tạp của những khu rừng ôn đới. Những cái cây giao tiếp với nhau, thể hiện cá tính riêng, hỗ trợ nhau lớn lên, chia sẻ chất dinh dưỡng cho những cá nhân đang chống chọi bệnh tật và thậm chí cảnh báo nhau về những nguy hiểm sắp xảy.

Không chỉ gây bất ngờ với những thông tin hấp dẫn về các loài cây cối mà lâu nay chúng ta vẫn xem là vô tri vô giác, trong tác phẩm này, Wohlleben còn chia sẻ tình yêu sâu sắc của ông đối với cây và rừng, đồng thời giải thích các tiến trình thú vị của sự sống, cái chết và sự tái sinh mà ông đã quan sát được trong chính khu rừng của mình.

Lược Sử Vạn Vật

Lược sử vạn vật là cuốn sách phổ biến khoa học trình bày một cách ngắn gọn lịch sử nghiên cứu khoa học tự nhiên, những thành tựu khoa học trong các lĩnh vực khoa học tự nhiên chính: vật lý, hóa học, sinh học, địa chất, thiên văn… với nhiều tên tuổi, giai thoại và sự thật.

Với cuốn sách này, người đọc sẽ biết được những giới hạn trong tri thức của con người về vũ trụ và cả về chính trái đất. Đây là cuốn sách khoa học phổ thông bán chạy nhất nước Anh năm 2005 với hơn 300.000 bản in. Nhà phê bình người Anh, Craig Brown thậm chí đã nhận xét rằng tác phẩm này xứng đáng bán được 500.000.000.000 cuốn (theo cách nói của chính Bryson, “bằng với số proton có trong một dấu chấm câu”).

William McGuire “Bill” Bryson, tác giả cuốn sách Lược sử vạn vật – A Short History of Nearly Everything sinh năm 1951, là tác giả nổi tiếng hàng đầu trong thể loại non-fiction ở Bắc Mỹ, với vô số người hâm mộ trên khắp thế giới.

Lời kết

12 cuốn sách khoa học tự nhiên này cung cấp nhiều kiến thức và hiểu biết sâu sắc về thế giới tự nhiên kỳ thú. Từ việc khám phá độ sâu của đại dương đến hiểu được hoạt động phức tạp của các hệ sinh thái, những cuốn sách này mang đến cho độc giả sự đánh giá sâu sắc hơn về những điều kỳ diệu của thế giới tự nhiên.