5 sách hay về hát bội đọc để hiểu rõ hơn về nghệ thuật biểu diễn độc đáo này

Nghệ thuật hát bội của Việt Nam đã tồn tại hàng trăm năm và mang trong mình sự thanh tao, độc đáo và phong cách biểu diễn đặc trưng. Nếu bạn yêu thích nghệ thuật này và muốn tìm hiểu sâu hơn về hát bội, chúng tôi muốn giới thiệu đến bạn danh sách 5 cuốn sách hay nhất về hát bội.

Đường Vào Hát Bội

Đường Đến Hát Bội là cuốn đầu tiên trong số bốn cuốn sách cung cấp cho giới trẻ những kiến ​​thức tổng quát cơ bản lượm lặt được từ nhiều nguồn khác nhau và kinh nghiệm của tác giả khi điều hành các chương trình Văn Nghệ Miền Nam của CCD.

Hát Bội, Đờn Ca Tài Tử Và Cải Lương Cuối Thế Kỷ 19 Đầu Thế Kỷ 20

Năm 1889 lần đầu tiên hát bội diễn ở Pháp đã gây sự tò mò thích thú từ quần chúng đến giới nghệ thuật. Sự đặc thù cuốn hút của nghệ thuận này đã khiến nhạc sĩ – nhà dân tộc nhạc học, ông Julien Tiersot đã ghi lại các nhạc cụ và âm nhạc hát bội, nhạc sĩ Claude Debussy sau khi nghe tuồng hát bội thì âm nhạc sang tác sau này của ông có sự ảnh hưởng nhạc hát bội Việt Nam.

Nhiều người thường mặc định hát chèo là văn hoá đặc thù của người miền Bắc, hát bội, hát tài tử và cải lương là văn hoá của người dân Nam bộ. Thực ra nhạc tài tử có nguồn gốc từ nhạc Cung đình Huế, cải lương ra đời là sự kết tinh và sang tạo từ nhiều hình thái nghệ thuật như hát bội, đờn ca tài tử, ca ra bộ, kịch nói và cả âm nhạc Tây phương.

Với tình yêu nghệ thuật cổ truyền, nhà nghiên cứu Nguyễn Lê Tuyên – Giảng viên của trường Đại học Quốc gia Úc và Nguyễn Đức Hiệp đã kế thừa và tiếp cận các nguồn tài liệu đáng tin cậy để có có một “công trình nghiên cứu” nho nhỏ giúp chúng ta hiểu thêm về loại hình văn hoá dân tộc đặc sắc này.

Nghệ Thuật Sân Khấu – Hát Bội

Nội dung bao gồm:

• Chương I: Nguồn gốc và sự tích Hát Bội
• Chương II: Bàn về hai tiếng “Hát Bội” hay “Hát Bộ”
• Chương III: Quá trình hình thành và phát triển
• Chương IV: Nghệ thuật Hát Bội
• Chương V: Âm nhạc trong Hát Bội
• Chương VI: Văn chương trong Hát Bội
• Chương VII: Triết lý trong Hát Bội
• Chương VIII: So sánh Hát Bội Việt Nam với kịch nghệ cổ điển của một vài nước khác
• Chương IX: Những giai thoại Hát Bội

Nghệ Thuật Âm Nhạc Việt Nam – Tìm Hiểu Nghệ Thuật Tuồng

Tuồng là một trong những loại hình nghệ thuật truyền thống đặc sắc của đất nước ta. Ra đời từ thời Lý – Trần và phát triển mạnh mẽ vào thế kỷ XVII, XVIII, nghệ thuật tuồng đã đi sâu vào đời sống xã hội, phản ánh chân thực hiện thực cuộc sống cũng như những khát vọng của nhân dân.

Nhằm cung cấp cho bạn đọc những thông tin khái quát về loại hình nghệ thuật này nhà xuất bản Quân đội Nhân dân tổ chức xuất bản cuốn “Tìm hiểu nghệ thuật tuồng”.

Nghệ Thuật Sân Khấu: Hát Bội, Đờn Ca Tài Tử Và Cải Lương Ở Sài Gòn Và Nam Kỳ Cuối Thế Kỷ XIX Đến 1945

Nghệ Thuật Sân Khấu: Hát Bội, Đờn Ca Tài Tử Và Cải Lương Ở Sài Gòn Và Nam Kỳ Cuối Thế Kỷ XIX Đến 1945 trình bày một số sự kiện trong lãnh vực văn hóa từ năm 1861 lúc người Pháp chiếm được Sài Gòn cho đến khi Việt Nam độc lập năm 1945.

Sài Gòn là vùng đất mới gồm đủ loại thành phần các lưu dân và là nơi bị ảnh hưởng của Tây phương đầu tiên. Văn hóa nghệ thuật sân khấu, sinh hoạt xã hội, kinh tế thay đổi nhanh chóng vào đầu thế kỷ XX khi một hình thái mới của nghệ thuật sân khấu là cải lương phát triển nhanh chóng từ sự tổng hợp của hát bội, đờn ca tài tử và nghệ thuật kịch nói Tây phương.

Hai thập niên đầu thế kỷ XX chứng kiến sự ra đời của rất nhiều sách dịch ra quốc ngữ hay sáng tác các tuồng hát bội, bài ca tài tử từ các nhà xuất bản, nhà in mà đa số là do người Việt làm chủ như Đinh Thái Sơn, Nguyễn Văn Của, Nguyễn Văn Viết, Huỳnh Kim Danh… Số lượng các đầu sách về tuồng hát bội, tuồng thơ, bài ca tài tử rất nhiều và hơn cả các giai đoạn sau cho đến ngày nay, cho thấy hát bội và đờn ca tài tử trong giai đoạn 1900-1920 rất phổ thông trong quần chúng và tác giả các tuồng hát bội, bài ca tài tử có cơ hội để đáp ứng được nhu cầu của xã hội.

Sự tiến hóa từ hát bội và kết hợp nhạc tài tử, ca ra bộ với kỹ thuật sân khấu kịch Âu châu đến nghệ thuật cải lương cần có ý thức, tư tưởng đổi mới và thấm nhuần cả hai nền văn hóa, Việt Nam truyền thống và văn hóa Pháp. Chúng ta phải kể đến Lương Khắc Ninh, Nguyễn Liên Phong, Nguyễn Tùng Bá, Nguyễn Trọng Quyền, Trương Duy Toản, Diệp Văn Kỳ, Hồ Biểu Chánh, Trương Văn Bền, Trần Đắt Nghĩa, Pierre Tú, André Thận, cô Ba Ngoạn,… những người tiên phong truyền bá, viết tuồng theo phong cách tân thời và phỏng theo tiểu thuyết xã hội, các thương gia, chủ nhà máy, kỹ nghệ gia, hay những người mở gánh hát là những trí thức bị ảnh hưởng Tây học. Hội các thương, kỹ nghệ gia người Việt Nam ở Nam kỳ (Association des commerçants et industriels Annamites de Cochinchine) cùng các hội đoàn, câu lạc bộ thể thao, chủ các tờ báo, nhà in,… tập hợp tầng lớp tinh hoa ở Sài Gòn và Nam Kỳ đã hỗ trợ, nâng đỡ và tham gia vào hoạt động sân khấu cải lương trong những năm đầu từ cuối thập niên 1910 đến thập niên 1930…

Cải lương phản ảnh sự thay đổi lớn lao trong xã hội, những kỷ cương truyền thống của xã hội Á Đông đã bị ảnh hưởng do sự tiếp nhận văn hóa, văn minh và lối sống Âu Tây vào đầu thế kỷ XX. Những vở tuồng xã hội cho thấy vai trò phụ nữ đã được giải phóng về phương diện gia đình, tự do tình yêu và tham gia hoạt động kinh tế, văn hóa mà trước đây họ bị gò bó. Những sự thay đổi này đã gây ra nhiều tranh luận trên báo chí, bên cạnh những tranh luận về vai trò của sân khấu cải lương trong sự đổi thay, truyền bá tư tưởng mới.

Nghệ thuật sân khấu: Hát bội, đờn ca tài tử và cải lương ở Sài Gòn và Nam Kỳ cuối thế kỷ XIX đến 1945 dựa trên một số tư liệu sách báo nhằm mục đích phác họa cho độc giả thấy bối cảnh và sự phát triển của các loại hình nghệ thuật sân khấu như hát bội, nhạc tài tử, ca ra bộ, cải lương và sự phong phú của lịch sử nghệ thuật sân khấu ở Sài Gòn nói riêng và Nam Kỳ nói chung trong giai đoạn cuối thế kỷ XIX đến 1945.

Nguyễn Đức Hiệp

Lời kết

5 cuốn sách hay về hát bội mà chúng tôi đã giới thiệu ở trên là những nguồn tài liệu phong phú cho những ai yêu thích nghệ thuật này hoặc đang quan tâm đến việc hiểu rõ hơn về hát bội. Từ những câu chuyện cổ điển, lịch sử phát triển cho đến các phương pháp biểu diễn và kỹ thuật âm nhạc, bạn có thể tìm thấy dấu ấn độc đáo và sự đa dạng của nghệ thuật hát bội.