Dị-Nghị-Luận Đồng-Chân-Dung

Lòng ta khát miếng chung tình từ lâu. 1

Rồi là tắm “hiện thực ảo vĩ mô” giữa dòng nước:

Ô kìa bóng nguyệt trần truồng tắm

Lộ cái khuôn vàng dưới đáy khe.2

1Thơ Hàn Mặc Tử

2Thơ Hàn Mặc Tử.

Quả là cái sao Mộc Dục đã trở thành đệ nhất phúc thần để người ta cầu tới cho thỏa mọi khát vọng từ lộ liễu đến thâm kín nhầt. Cũng xin đừng nhầm tưởng mộc dục (tắm gội) là dâm dục. Nhưng mà rồi các cụ cũng chẳng đã nói rằng:

Chớ có nghĩ chữ Dâm là chữ bậy

Nếu không dâm sao lại nẩy ra Hiền?!3

3Câu thơ được cho là của Nguyễn Công Trứ, có người lại cho là của Dương Khuê.

Cái sự tắm rửa hóa ra cũng nhiều chuyện. Cũng tại bởi đời lắm bụi trần. Mà thế giới chưa bao giờ có nhiều kiểu tắm như bây giờ. Tắm hơi, tắm khô, tắm ướt; tắm Thổ Nhĩ Kỳ, tắm sục, mat-xa; tắm tiên, tắm bùn, tắm muối; tắm nắng, tắm mưa, tắm tuyết; tắm Ken-nơ-đi, tắm máu, tắm chung… Quý nhau – mời đi tắm; ký kết – đi tắm; chiêu đãi – tắm; yêu nhau quá – tắm; yêu nhau xong – tắm; bẽ bàng – tắm; sám hôì – tắm; gột rửa tội lỗi – tắm; ê chề – tắm; đi chơi khuya về – tắm; huyết áp cao – tắm.

Phải chăng tại bởi cái sự bẩn nó cứ đa dạng quá. Hình như người ta không chỉ tắm vì người bẩn nữa. Con người luôn cần được gột rửa, được cảm thấy thanh sạch. Dường như khi đó họ thấy mình gần hơn với nước Thiên Đàng, với miền Cực Lạc.

Thế ra tắm rửa không còn chỉ có ý nghĩa vật lý. Người ta vẫn thường tắm rửa thể xác mình nhưng sâu thẳm cõi lòng thì người ta còn muốn rửa ráy cả tâm can, linh hồn mình. Nhưng rồi không biết phải làm thế nào nên người ta cứ loay hoay mọi cách cọ xát thân thể. Cái sự tắm của người cũng thật khó thay!

Để góp phần tắm rửa cái cõi tâm can đó, trước khi nghe tiếp, xin mời quý vị “rửa tai” bằng câu chuyện xưa:

Đời thượng cổ có ông Hứa Do là một ẩn sỹ ở trong chầm Bái Trạch.

Vua Nghiêu nghe tiếng là người giỏi, mời ra xin nhường cả thiên hạ. Hứa Do từ chối, lui về ẩn ở núi Trung Nhạc, phía nam sông Dĩnh Thúy.

Sau, vua Nghiêu lại tìm đến, cố mời Hứa Do làm tổng quản cả chín châu. Hứa Do không muốn nghe chuyện nữa, bỏ ra bờ sông Dĩnh Thúy rửa tai. Ngay lúc bấy giờ Sào Phủ đang dắt trâu xuống bờ sông, gặp Hứa Do đang rửa tai, hỏi:

– Vì việc gì mà anh phải rửa tai?

– Vua Nghiêu mời ta ra cầm quyền thiên hạ, ta không muốn bẩn tai ta.

Sào Phủ nghe nói, liền dắt trâu lên quãng sông trên cho trâu uống.

Hứa Do hỏi, Sào phủ nói:

– Ta sợ trâu ta uống phải nước bẩn của tai anh!

Nhưng rồi lại cười bảo:

– Anh đã làm gì để đến nỗi vua Nghiêu biết anh là người hiền trong thiên hạ để đón anh ra làm vua?

Đấy, việc tắm rửa nguyên do rõ là ở sạch bẩn. Chuyện này là bẩn trong côi óc. Các cao sỹ đã bàn rằng đây là câu chuyện thâm thúy bậc thượng thừa của người xưa. Cái độc đáo không phải là Hứa Do rửa tai hay Sào Phủ dẫn trâu ngược dòng sông để tránh cho trâu uống phải nước bẩn danh lợi mà ở câu hỏi bất thần của Sào Phủ: “Anh đã làm gì…?”. Đến trong sạch như Hứa Do chắc cũng sửng sốt xem lại cái gọi là trong sạch của mình. Thật chí lý. Nghe đồn có đứa mục đồng nghe được chuyện này đã hồn nhiên nói rằng: “Thì cao thâm như ông Sào Phủ đã nào thoát được cái tính biện biệt trong vòng sạch – bẩn, trong – đục”. Trộm ngờ rằng nó hợp lý.

Hễ nói đến tắm rửa là ta thường liên tưởng đến một dòng sông, và nghĩ đến sông thì tôi lại nhớ đến “Câu chuyện dòng sông của một tác gia phương Tây đã làu làu kinh sách phương Đông từ Trung Hoa tới Ấn Độ. Ông nổi tiếng như sâm động làm tôi hay quên mất tên. Nhân vật chính của tác phẩm là một kẻ kiếm tìm bản ngã, sông say mê, chân thật và tự do giữa một xã hội ngột ngạt, tù túng. Tác giả viết truyện này trong ba năm sau khi thân thuộc với ngôn ngữ An Độ, âm nhạc, Phật và Lão-Trang gần hai mươi năm. Như nhiều người, nhân vật chính cũng thường hay tắm sông, và lần nào anh cũng nghe thấy ở dòng sông như có tiếng nhạc gì réo gọi đầy huyền bí. Tiếng nhạc đó như vừa gợi mở, vừa khuyến khích, vừa giục giã. Nó như gửi gắm một thông điệp thiêng liêng về đời sống. Rồi anh quyết tâm lên đường tìm kiếm chân lý. Con đường mà anh dâín bước là một thế giới mênh mông, sâu thẳm vì anh không chỉ đi vào cuộc đời mà đi vào Đại Ngã. Dù trong bước đi đầu đời anh đã hạnh ngộ các bậc chí tôn nhưng anh vẫn đi tiếp con đường của mình. Anh học hỏi mọi điều. Anh gặp một người kỹ nữ diễm lệ, và nàng cũng thành bậc thầy của anh về mặt sắc dục. Anh học buôn bán, làm ăn và thành công mỹ mãn. Nhưng rồi anh từ bỏ hết ra đi lần nữa để học hỏi sự huyền bí của dòng sông, lắng nghe tiếng hát của nó. Dòng sông luôn là chính nó nhưng cũng biến đổi không ngừng.

Con sông tiếp tục chảy về mục đích của nó… Tất cả những làn sóng và nước đều vội vã, khổ đau, đi về mục đích, và khi mỗi mục đích đạt rồi lại được tiếp theo một mục đích khác. Con sông ấy là dòng đời, là nhạc đời, và bài ca vĩ đại của muốn điệu ngàn lời ấy chỉ bao gồm có một tiếng, đấy là tiếng OM linh thánh, tức là toàn thiện.1

1 Câu chuyện dòng sông (tên nguyên bản là Siddhartha).

Và cùng với anh, tác giả đã khám phá ra sự hòa điệu bất tuyệt của Thế Giới. Hỡi các bạn đang tắm, ngoài việc kỳ cọ thân xác xin hãy tỉnh thức để lắng nghe tiếng đời kỳ diệu.

Khi thể xác bẩn tức là nó có ghét; thì tất nhiên là rất khó chịu rồi. Khi tinh thần dơ bẩn thì sao? Đức Đại Hùng Thị đã chỉ rõ: tham lam và ham muôh là những dơ bẩn của tinh thần; độc ác, giận dữ, ác tâm, giả dỗi, gièm pha, ghen ghét, lừa đảo, gian mưu, ngoan cố, dữ dằn, tự phụ, kiêu ngạo, tự mãn, cẩu thả là sự dơ bẩn của tinh thần. Khi tẩy rửa và đẩy lùi chúng đi rồi sẽ được giải thoát, được cứu rỗi, được phóng thích. Niêm vui nảy sinh ở kẻ nào hạnh phúc, thân thể yên lắng ở kẻ nào vui vẻ, kẻ nào có thân thể yên lắng, kẻ đó cảm thấy thoải mái, kẻ nào cảm thấy thoải mái, tinh thần kẻ đó được định. Cái đó gọi là tắm nội tâm.

Để ngừng lời câu chuyện tắm táp, xin tặng quý vị mẩu chuyện trong Kinh Vathupama:

Có vị bà-la-môn đến ngồi cạnh Thánh Nhân và hỏi:

– Thưa Gautama kính mến, phải chăng ngài sắp xuống tắm dưới sông Bahuka?

– Hỡi vị bà-la-môn, tại sao lại con sông Bahuka? Bahuka để làm gì vậy?

– Bởi vì, thưa Gautama kính mến, Bahuka được nhiều người thừa nhận là linh thiêng; bởi vì, thưa Gautama kính mến, Bahuka được nhiều người thừa nhận có tác dụng tẩy sạch. Nhiều người gột rửa những hành động xấu xa của mình ở sông Bahuka.

Thánh Nhân bèn đọc những câu kệ này cho vị bà-la-môn:

Dù ở sông Bahuka hay ở sông Adhikakka,

Dù ở sông Gaya hay ở sông Sundariaka,

Dù ở sông Payaga hay ở sông Sarassati,

Dù ở sông Banumati,

Một kẻ đến khùng có những hành động đen tối

Dù thường tắm ở đó, cũng không tự tẩy sạch được.

Sundaríaka hay Payaga Hay Bahuka sẽ làm được gì?

Không sông nào tẩy sạch được một người hằn học

Từng phạm nhiều hành động xấu xa.

Đối với kẻ nào tinh khiết, bao giờ cũng có đền Phaggu.

Đối với kẻ nào tinh khiết, ngày nào cũng là thiêng liêng.

Đối với kẻ nào tinh khiết và hành động tinh khiết,

Bao giờ cũng có lề luật.

Hỡi vị bà-la-môn kia, người hãy tắm ở đây đ,

Tỏa rộng ý thanh bình cho mọi sinh linh,

Và nếu người không nói lời sai lạc,

Nếu người không làm hại cuộc đời,

Nếu người không lấy những gì không phải của mình,

Nếu người có lòng tin và không có lòng đố kỵ,

Thì việc gì ngườ phải đến Gaya?

Giếng của người đã là Gaya.

Ai xem xong bài luận này rồi mà nhỡ thấy tâm đắc thì kể cũng kỳ thật, mà ai xem xong chẳng thấy tâm đắc gì thì quả cũng kỳ lắm. Thực sự tôi xin cảm ơn và rất mong được lượng thứ vì đã quây quả thì giờ của quý vị.

“KẺ SỸ”: CỘI NGUỒN CẢM HỨNG SÁNG TẠO & XUẤT XỬ

Mùa Xuân đến đang phả những làn sương khói của mình vào mặt đời. Biết bao nhiêu ý tưởng tuyệt vời của con người đã được phôi thai để rồi bùng lên hoặc phôi pha trong sương khói ấy. Bởi trời ơi nó quá gợi cảm và đất ơi nó quá bao dung. Nó thật mông lung. Cái mông lung tơ trời ấy nó cứ gợi ra biết bao linh ảnh. Những là hư ảnh của Thái Cực, ảo ảnh của Vũ Trụ, quái ảnh của những tư tưởng trác việt. Nó đích thực là một trong những nguồn yên-sỹ-phi-lý-thuần (từ Hán Việt phiên âm từ inspiration, có nghĩa là cảm hứng sáng tạo) khuấy động lòng người đa đoan.

Nghĩ thương con sóng từ trong trứng

Vừa mới sinh ra… đã bạc đầu!

Giời đất bày ra đầy cảnh huống, mỗi cảnh huống trôi đi rồi ai chả có lúc luống những ngậm ngùi. Mà đứng giữa Trời và Đất thì ai cầm lòng mà không ngậm ngùi cho đặng?! Bâng khuâng đứng giữa hai ngôi vĩ đại đó là Con Người. Nó được lấy hai đối mà thuận khí đấy cho nên mới sinh ra ai, lạc, hỷ, nộ, ái, ổ, dục. Tức là gì thì gì Người vẫn phải theo Trời và Đất. Nhưng mà theo Trời hay theo Đất? Hay phải theo cả hai? Mà theo như thế nào mới được chứ? Hình như đâu đó đã có một câu mật chú của Tạo Hóa rằng Con Người được quyền sáng tạo theo ý Trời và bắt chước Đất. Thế là Trời Đất bao la đấy mà đầy khuôn phép, làm cho Người cứ phải trải bấy những bể dâu.

Ô, cái kiểu tâm tưởng như vầy rõ là đang luận về Kẻ Sỹ đấy.

Kẻ Sỹ thì phải làm sao?

CỘI NGUỒN CẢM HỨNG SÁNG TẠO

1.Thiên nhiên

Theo các sử ký, giai thoại, ngẫm thực tế xưa nay và cả từ những lời đồn thì cái yên – sĩ – phi – lý – thuần nó đến với Kẻ Sỹ ở nhiều dạng lắm.

Nói về thi hứng thì hầu như ai cũng từng nghe đến yên, ba, tuyết, nguyệt, hoa của dòng Nhã Thi xưa và nay. Mà trời bày ra thiên nhiên đẹp thế thì thiên hạ này có rất nhiều thi sỹ cũng là phải lắm.

Mỗi cảnh giới một cảnh đời phơi phới

Mà trần thế… nhiêu tiếng kêu ơi ới

Kêu ơi ới là phải lắm! Đẹp quá thì phải kêu lên cho nó thỏa. Cái đẹp nó làm cho nao lòng thì phải kêu lên chứ. Rồi khi nao lòng vì cái đẹp bị bầm dập thì cũng phải kêu như kêu xe cứu thương ấy. Cũng tựa như bực quá thì phải chửi tục một câu thật đích đáng thì mới hả vậy. Chúng ta đã được nghe nhiều những lời thượng thanh khí về muốn vàn cảnh sắc thiên nhiên từ các bậc thánh thi như Bashô – người ngắm hoa rồi nhập hồn vào hoa luôn, William Wordsworth – người yêu đến mức tôn thờ Thiên Nhiên rồi được Thiên Nhiên nâng hồn mình lên thượng tầng vũ trụ như thể nhập Nát Bàn vậy; rồi Lý Bạch, Tagore, Tản Đà, Hàn Mặc Tử… A, xin hãy nghiêng mình trước Tagore – thơ của người như những cành hoa ném xuống dòng nước cuộc đời làm nó bắn lên tung tóe những hạt ngọc muốn màu. Chính cũng từ cái tâm thế ấy đôi với tự nhiên mà đã có nhiều Thánh Nhân tìm ra được cái tuyệt mật của Vũ Trụ. Khồng tin thì quý vị hãy đến với Trang đi. Con bướm của ông đã đi vào huyền thoại và Huyền Học của muốn năm bất diệt! Bướm thật nhảm mà thật diệu kỳ của sinh sinh hóa hóa, bướm của quy luật muốn đời, bướm của luân hồi và nghiệp chướng, bướm triết học, bướm văn chương, bướm của đau thương luân lạc, bướm thanh khinh như hạc, bướm trọc tục như đời, bướm tơi tả xù xì như gôc si già,… Ôi, bướm tuyệt vời của ngàn đời muốn kỷ. Tương truyền rằng sinh thời bản thân Trang cũng rất mê bướm nên ông mới có giấc mơ thấy mình hóa bướm huyền diệu đó.