Chuyên ngành

Câu Chuyện Do Thái Tập 2

1. THÔNG TIN SÁCH/EBOOK

Tác giả : Đặng Hoàng Xa

Download sách Câu Chuyện Do Thái Tập 2 ebook PDF/PRC/MOBI/EPUB. Tải miễn phí, đọc online trên điện thoại, máy tính, máy tính bảng.

Danh mục : CHUYÊN NGÀNH

Đọc thử Xem giá bán

2. DOWNLOAD

File ebook hiện chưa có hoặc gặp vấn đề bản quyền, Downloadsach sẽ cập nhật link tải ngay khi tìm kiếm được trên Internet.

Bạn có thể Đọc thử hoặc Xem giá bán.

Bạn không tải được sách ?  Xem hướng dẫn nhé : Hướng dẫn tải sách


3. GIỚI THIỆU / REVIEW SÁCH

Lời nói đầu

Người Do Thái có lịch sử trên 5.000 năm, có thể truy ngược nguồn gốc trở lại Thời kỳ Kinh Thánh (3000-538 TCN). Câu chuyện về sự sống còn của người Do Thái có thể ví như một vở kịch đầy bi tráng – thắng lợi nối tiếp thất bại, rồi nhà nước ra đời như một phép lạ sau thời kỳ tưởng sắp bị diệt vong – đó là vòng lặp điển hình cho lịch sử Do Thái cho đến tận ngày nay. Hai lần ngôi đền Jerusalem bị phá hủy và cũng là hai lần Israel nằm bên bờ vực thẳm: lần thứ nhất vào năm 586 TCN dưới gót chân xâm lăng của Babylon, dân Do Thái hoặc bị giết hoặc bị lưu đày sang Mesopotamia(1) cổ, đặc biệt là tới thủ phủ Babylon; lần thứ hai vào năm 70 CN, ngôi đền Jerusalem bị san bằng, hàng nghìn người Do Thái bị giết hoặc bị bắt làm nô lệ và bị lưu đày phân tán đi khắp các miền của Đế quốc La Mã(2). Sau thời điểm này, trong suốt 2.000 năm, người Do Thái lang bạt khắp mọi nơi trên trái đất, gần thì rải rác ở Trung Đông, châu Âu, Bắc Phi; xa thì sang tận Trung Hoa. Từ cuối thể kỷ 19, hàng triệu người Do Thái phần lớn từ châu Âu vượt biển sang tìm cuộc sống mới ở Hoa Kỳ…

Khoảng thời gian sáu năm 1939-1945 trong Thế chiến II, thảm sát Holocaust của Đức Quốc xã đã vô lý lấy đi trên sáu triệu sinh mạng của người Do Thái. Một vết thương cho đến nay vẫn chưa lành. Vậy mà ba năm sau, 1948, Nhà nước Do Thái ra đời trên Vùng đất Israel, như điều kỳ diệu.

Điểm nhấn lớn nhất trong lịch sử Do Thái hiện đại là chủ đề quay trở về Vùng đất Israel (Eretz Yisrael – the Land of Israel) – với sự trỗi dậy của Chủ nghĩa Zion (Zionism – Chủ nghĩa Phục quốc Do Thái) vào cuối thế kỷ 19. Sang đầu thế kỷ 20, 40.000 người Do Thái đã thực hiện cái gọi là aliyah(3) tức là trở về Israel, về lại vùng đất mà văn hào Mark Twain đã từng mô tả là “thê lương trong im lặng”. Hạt mầm Israel bắt đầu nhú lên trên vùng đất khô cằn ấy.

Trong một cảm giác nào đó, câu chuyện Do Thái gần đây đã trở về nơi mà nó đã bắt đầu, Trung Đông, hoặc ở một phạm vi hẹp hơn, đó là một mảnh đất nhỏ nằm dọc theo bờ Đông của Địa Trung Hải, được biết là Vùng đất Israel đối với người Do Thái, hoặc Palestine(4) lịch sử (phía tây sông Jordan) đối với những người khác. Canaan, hay Đất Thánh là những tên gọi khác của vùng đất này.

Lịch sử Do Thái truyền thống bắt đầu 4.000 năm trước tính từ khi Abraham – người cha của dân tộc Do Thái – xuất hiện. Từ Abraham đến Moses rồi Kinh Thánh Do Thái (còn gọi là Kinh Thánh Hebrewhay Tanakh) mà phần lớn nội dung Kinh Cựu ước (Old Testament) của người Kitô giáo được tuyển chọn từ đấy, là cuốn sách kinh điển đã ghi lại lời dạy của Thiên Chúa về nguồn gốc và những quy chuẩn đạo đức luân lý của con người. Người Do Thái không để lại những cung điện hay những tác phẩm nghệ thuật cổ quý giá như kim tự tháp vĩ đại của người Ai Cập cổ đại; cũng không đặt nền móng cho nền văn minh dân chủ thế giới với những Plato(5), Aristotle(6)… như người Hy Lạp; hay cũng không để lại dấu tích về một thời kỳ cổ đại hoàng kim như người La Mã. Với người Do Thái, mọi dấu vết của thời gian đã đi vào hư vô, duy chỉ còn lại Kinh Thánh Hebrew – món quà vô giá lớn nhất người Do Thái cổ đại để lại cho văn minh nhân loại. Những câu chuyện và những nhân vật sống động trong Kinh Thánh đã gợi nguồn cảm hứng cho văn học và nghệ thuật thế giới nhiều thế kỷ sau đó. Từ bức tranhBữa ăn tối cuối cùng (The Last Supper) của Leonardo de Vinci, tập thơ Thần khúc (La Divina Commedia) của Dante, các vở kịch của Shakespeare, cho tới tiểu thuyết Phục sinh của Lev Tolstoy,… vô số tác phẩm văn học nghệ thuật đều gợi nguồn cảm hứng từ Kinh Thánh. Trong văn học Trung Quốc, các tác giả lớn như Lỗ Tấn, Tào Ngu, Quách Mạt Nhược, Mao Thuẫn… đều trích dẫn Kinh Thánh.

Năm cuốn đầu tiên trong số 24 cuốn của Kinh Thánh Hebrew, với tên gọi Ngũ thư Kinh Thánh hay Ngũ kinh Moses, chứa đựng nội dung của đức tin Do Thái. Qua nhiều thế kỷ, người Do Thái giáo luôn hướng về Kinh Thánh để tìm nguồn cảm hứng và sự dẫn dắt, ở mọi nơi, mọi lúc, mọi khoảnh khắc đau buồn và cay đắng.

Một thuật ngữ mà chúng ta thường gặp trong các sách báo và đàm luận về Do Thái là thuật ngữ “Hebrew”. “Hebrew” được hiểu chung là “người Do Thái” hay “tiếng Do Thái”. Một số nhóm Kitô giáo dùng cách gọi “Hebrew” để phân biệt người Do Thái cổ (trước thời Chúa Jesus sinh) với người Do Thái sống sau đó (Jews). Tiếng Hebrew, hoặc nôm na “tiếng Do Thái”, là ngôn ngữ Tây Semitic (West Semitic language) thuộc họ ngôn ngữ Phi – Á, được sử dụng bởi người Israel và tổ tiên của họ. Tiếng Hebrew hiện đại (modern Hebrew) là ngôn ngữ chính thức của Israel ngày nay bên cạnh tiếng Ảrập (Arabic). Còn tiếng Hebrew cổ điển (classical Hebrew) chỉ được dùng để cầu nguyện và học tập trong các cộng đồng Do Thái trên toàn thế giới. Kinh Thánh Hebrew được viết bằng tiếng Hebrew cổ.

Bước ra từ một tôn giáo chung, những người Do Thái đã phát triển phong tục, văn hóa và một hệ thống đạo đức cùng bản sắc khác biệt giúp xác định họ là ai bất kể thái độ tôn giáo của mỗi người là gì. Người Do Thái cổ đại vừa là người đi chinh phục lại vừa là kẻ bị chinh phục. Họ thuộc vào số rất ít các dân tộc cổ đại đã tồn tại cho đến ngày nay, mặc dù qua nhiều thế kỷ bị đàn áp, bức hại và ly tán tới hầu hết các vùng đất trên thế giới. Trong thời gian lưu vong (còn gọi là Diaspora – thuật ngữ chung để chỉ những người Do Thái sống lưu vong bên ngoài Vùng đất Israel), người Do Thái đã tạo dựng nên các cộng đồng Do Thái trên khắp thế giới, và trong môi trường ấy, việc pha trộn với các nền văn hóa xung quanh đã làm giàu thêm truyền thống và bản sắc của họ. Ngược lại, những cá nhân kiệt xuất của Do Thái cũng đã để lại những đóng góp đáng kể cho văn minh nhân loại, từ Moses và Jesus đến Maimonides và Albert Einstein…

Từ khi Nhà nước Israel tuyên bố độc lập vào năm 1948, mọi đánh giá lịch sử về Israel thường đặt trọng tâm xoay quanh các cuộc chiến nảy lửa, các xung đột Ảrập – Israel không bao giờ có hồi kết và các cuộc đàm phán ngoại giao bế tắc. Việc đặt trọng tâm vào đó rất dễ gây hiểu lầm. Israel đã trải qua một lịch sử đầy thăng trầm, trải qua nhiều cuộc chiến; Israel cũng luôn là mục tiêu của các cuộc tấn công khủng bố nhiều hơn bất kỳ một quốc gia nào khác. Tuy nhiên, các xung đột và thương lượng, mặc dù xuất hiện với tần suất rất cao trên các kênh truyền thông hằng ngày song vẫn chỉ là một phần nhỏ của câu chuyện. Cuốn sách này Câu chuyện Do Thái 2: Văn hóa, truyền thống và con người cùng với cuốn Câu chuyện Do Thái: lịch sử thăng trầm của một dân tộc phát hành trước đây (2015) cho chúng ta thấy một bức tranh quan trọng hơn và bao quát hơn: thực tế của đất nước này và con người của nó là gì.

Có thể nhận thấy rằng, trong suốt chiều dài mấy nghìn năm lịch sử, văn hóa Do Thái đã không ngừng thay đổi và phát triển đa dạng với muôn màu sắc, mặc dù không ngừng bị tấn công và phỉ báng. Câu chuyện Do Thái, từ mọi góc độ lịch sử, nhân chủng và văn hóa, có thể nói là hấp dẫn và đầy dụ hoặc, cũng thật rối rắm, như một búi chỉ mong manh trong lịch sử nhân loại.

ĐỌC THỬ

Chương 1 Hành trình 4.000 năm

“Mọi sự đã biến mất, nhưng người Do Thái thì không. Tất cả các thế lực khác đã trôi vào quá vãng, nhưng Họ vẫn còn. Bí mật trong sự bất tử của Họ là gì?”

Văn hào Mark Twain
(Trích Concerning The Jews, Harper’s Magazine, Tháng Ba năm 1898)

NGƯỜI DO THÁI TRÊN VÙNG ĐẤT ISRAEL (CANAAN).

Sự ra đời của đức tin

Người Do Thái tìm thấy nguồn gốc của họ ở người Hebrew cổ đại xuất hiện tại Trung Đông 4.000 năm trước.

Vào một ngày nào đó khoảng năm 2000 TCN, một số bộ lạc du mục đã vượt qua Jordan để tiến vào một dải đất hẹp nằm dọc bờ biển Địa Trung Hải. Đây là vùng đất Canaan, sau này được gọi là Palestine. Sự kiện này – vượt qua Jordan và xâm nhập vào lãnh thổ Canaan – được xem như một định mệnh thiêng liêng nhất của nhân loại. Từ ngày đó, vùng đất mà các bộ lạc du mục chăn cừu này sở hữu đã trở thành đấu trường khốc liệt của các tôn giáo và là nơi diễn ra các sự kiện lớn, kéo dài hàng thiên niên kỷ, đến mức sau này được gọi là Đất Thánh. Các quốc gia ở xa không hình dung được rằng việc xâm nhập của các bộ lạc du mục này vào vùng đất Canaan sẽ đem lại những hậu quả to lớn không thể lường trước. Ngay cả những cư dân Palestine tại vùng đất này cũng không ý thức được rằng cuộc xâm lược đã trở thành một biến cố mang ý nghĩa sống còn đối với dân tộc họ.

Theo truyền thuyết trong Kinh Thánh, người Do Thái và người Ảrập là con cháu dòng dõi Abram (tên lúc mới sinh của Abraham) là người đã vâng theo lời gọi của Thượng Đế rời bỏ quê hương ở thành Ur thuộc phía bắc vùng Mesopotamia – nay là Đông Nam Thổ Nhĩ Kỳ, đến lập nghiệp tại xứ Canaan, một vùng đất kéo ngang từ bờ sông Jordan tới biển Địa Trung Hải ngày nay. Theo Sách Xuất Hành, khoảng năm 2000 TCN, Abram cùng gia đình rời bỏ quê hương ở Ur đi đến Harran, bắt đầu cuộc hành trình xâm nhập vào Canaan của các bộ lạc du mục như đã kể ở trên.

Tại Haraan, Abram đã nhìn thấy Thượng Đế trong giấc mơ và được Người chỉ đường tới vùng đất Canaan. Thượng Đế cũng lập Giao ước với Abram rằng: “Ta là Thiên Chúa toàn năng, và Ta lập Giao ước với ngươi. Ngươi sẽ là tổ phụ của nhiều dân tộc, và để đánh dấu Giao ước này, ngươi sẽ đổi tên thành Abraham (có nghĩa là ‘cha của nhiều dân tộc’). Ta sẽ giữ lời hứa, và xứ Canaan sẽ thuộc về ngươi và dòng dõi của ngươi đời đời; và Ta sẽ là Thiên Chúa của họ”. Xứ Canaan về sau được gọi là Đất Hứa (Promised Land) là vì vậy. Abraham chấp nhận Giao ước, và nguyện sẽ tôn thờ Thượng Đế – Đức Jehovah(1) – là Thiên Chúa duy nhất của vũ trụ.

Lịch sử của dân tộc Do Thái bắt đầu với câu chuyện của gia đình Abraham. Họ trở thành một thị tộc (clan), rồi phát triển lớn hơn thành một bộ tộc (tribe), và cuối cùng cắm rễ để trở thành một dân tộc (nation) – dân tộc Do Thái.

Theo Kinh Thánh, Thượng Đế tạo nên trái đất, sau đó tạo ra con người. Tên của con người đầu tiên là Adam. Con cháu của Adam và Eva dẫn tới Noah(2). Con trai lớn của Noah là Shem trở thành tổ tiên của các giống dân Do Thái và Ảrập. Do đó, phát sinh danh từ ‘Semites’ để gọi chung người Do Thái và Ảrập, có nghĩa là ‘con cháu của Shem’. Con cháu của Shem dẫn đến Abraham. Abraham cưới Sarah nhưng không có con cho nên Abraham lấy Hagar làm vợ thứ. Hagar sinh cho Abraham một con trai là Ishmael, và rồi cùng lúc người vợ đầu Sarah may mắn mang thai và sinh một đứa con trai, đặt tên là Isaac. Sarah sau đó ép Abraham đày Hagar và Ishmael ra khỏi bộ tộc. Kinh Koran của Hồi giáo theo sát Kinh Cựu ước cho đến thời điểm này nhưng bắt đầu tách ra từ đây. Theo Kinh Koran, Ishmael đi tới Mecca và con cháu của Ishmael phát triển mạnh khắp bán đảo Ảrập rồi trở thành người Hồi giáo. Còn con cháu của Isaac vẫn ở lại Palestine và trở thành tổ tiên của người Hebrew mà sau này chúng ta gọi là Israelites rồi Jews, và gọi chung trong tiếng Việt là người Do Thái. Trong rất nhiều thế kỷ mặc dù cùng chung một nguồn gốc nhưng người Hồi giáo và người Do Thái vẫn không hết thù ghét nhau phần lớn là do kỳ thị tôn giáo. Phải chăng đây là một lời nguyền nghiệt ngã mà Thượng Đế đã đặt lên số phận người Do Thái và người Ảrập?

Người Do Thái hình thành nên một dân tộc với một ngôn ngữ, văn hóa, tôn giáo riêng biệt và sau hết, mang theo mình ý thức về sứ mệnh lịch sử của “dân tộc được Chúa chọn”.

Tiếp tục với câu chuyện về gia đình Abraham. Sau khi Abraham chết, trách nhiệm lãnh đạo được truyền lại cho con trai của ông là Isaac, sau đó đến con trai của Isaac là Jacob. Jacob có 12 người con trai. Tất cả từ Abraham, Isaac, Jacob cho đến 12 người con trai của Jacob được gọi là ‘tổ phụ’ (Patriarchs) tức là tổ tiên của dân tộc Do Thái. Chữ Israel lần đầu tiên được dùng trong Kinh Thánh có liên quan đến Jacob. Một đêm, Jacob nằm mơ vật lộn với một người lạ, và sau đó, chính người lạ ấy – hình bóng của Thượng Đế – đã chúc phúc và đặt cho Jacob cái tên Israel, có nghĩa là “Kẻ chiến đấu với Thượng Đế”. Kể từ đó, người Hebrew được gọi là Bnei Yisrael – ‘Son of Israel’ (Những người con của Israel) – hoặc Israelites.

Theo thời gian, từ dân tộc Do Thái đã ra đời ba tôn giáo lớn nhất và ảnh hưởng nhất trên thế giới, khởi đầu là Do Thái giáo vào khoảng năm 1500 TCN, tiếp theo là Kitô giáo được Chúa Jesus sáng lập vào giữa thế kỷ 1 như một nhánh ly khai từ Do Thái giáo, và sau đó là Hồi giáo được nhà tiên tri Muhammad sáng lập vào thế kỷ 6. Tuy nguyên thủy không phải là một nhánh ly khai từ Do Thái giáo hay Kitô giáo, Hồi giáo tự cho mình là sự tiếp nối hoàn hảo và thay thế cho hai tôn giáo nói trên. Sự ra đời của ba tôn giáo cùng những bản văn thiêng liêng đã tạo nên Kinh Thánh – cuốn sách được đọc rộng khắp qua mọi thời đại.Kinh Torah của Do Thái giáo (mà phần lớn nội dung đã trở thành Kinh Cựu ước của Kitô giáo) đã đem lại nguồn cảm hứng cho 14 triệu tín đồ Do Thái giáo, hai tỷ tín đồ Kitô giáo, và được kể lại trong Kinh Koran cho 1,5 tỷ tín đồ Hồi giáo.

CANAAN VÀ NGƯỜI CANAAN (CANAANITES).

Canaan nằm ở nơi giao nhau của các nền văn minh, kết nối ba châu lục Phi, Âu và Á. Nếu đúng nguồn gốc con người là từ châu Phi như một số giả thuyết ngày nay thì tổ tiên của toàn bộ người châu Á và châu Âu chắc chắn phải đi qua vùng đất này.

Vào lúc người Do Thái thâm nhập Canaan thì nó đã là nơi cư ngụ của các bộ tộc và các dân tộc khác nhau về dòng máu cũng như sự mưu cầu. Đầu tiên phải kể đến là các thổ dân, Anakim và Rephaim, chủng tộc mạnh mẽ của những người khổng lồ. Truyền thống nói về họ như là con cháu của một dòng giống ngang ngạnh và hách dịch, từ xa xưa đã cố gắng làm mưa làm gió trên Thiên Đàng. Vì ý đồ nổi loạn này mà họ đã bị trừng phạt và phải cam chịu một số phận ô nhục. Con cháu có tiếng tăm của họ – những người bản địa mạnh mẽ – mà một số các dân tộc cổ đại gọi là Emim, nghĩa là “những người khủng khiếp”, mặc dù có hình thể to lớn nhưng đã không bảo vệ được mình, và họ đã bị tiêu diệt bởi các chủng tộc có tầm vóc thấp bé. Một nhóm cư dân khác, vốn đã định cư từ trước trên vùng đất giữa Địa Trung Hải và Jordan là người Canaan (gọi là Canaanites), mà người Hy Lạp gọi là Phoenicians, những người Phoenicians này có vẻ như đã theo đuổi công việc vốn hấp dẫn họ khi họ di chuyển dọc theo bờ Biển Đỏ hay Vịnh Ba Tư, đó là hàng hải và thương mại. Vị trí mà họ đã lựa chọn (Canaan) đặc biệt thuận lợi cho các cuộc thám hiểm táo bạo. Địa Trung Hải rộng lớn đã hình thành một eo biển tại các cột chống trời của Hercules (The Pillars of Hercules), tách châu Âu khỏi châu Phi, và có thể nói đã được sở hữu những giới hạn tột cùng. Tại chân của Lebanon phủ tuyết và các mũi đất của nó hình thành nên những hải cảng tự nhiên chỉ với đôi chút cải thiện từ bàn tay của con người. Trên bờ biển này, người Canaan xây dựng thị trấn Sidon, nằm trên một vách đá nổi bật nhô ra biển. Sau đó họ đã xây dựng cảng Tyre trên một hòn đảo đá nhỏ; họ cũng xây dựng Aradus về phía bắc của Sidon, và Acre về phía nam của Tyre. Các khu rừng lân cận của Lebanon và dãy núi Anti-Lebanon cung cấp cho họ những cây bách cao lớn dùng để đóng tàu. Dân Canaan, quốc gia buôn bán đầu tiên trên thế giới, đạt được thành công nhờ vào việc tìm kiếm trên bờ biển các loài ốc gai (Tola’at Shani), từ đó lấy ra được một thứ chất lỏng dùng làm thuốc nhuộm màu tím rực rỡ và nổi tiếng. Cát trắng tuyệt đẹp của sông Belus, gần Acre, cung cấp cho họ loại thủy tinh đẳng cấp – một sản phẩm mà nhu cầu sử dụng rất cao trong Cựu Thế giới. Sự giàu có của đất nước này có được một phần là do loại cát trắng đó.

Dân Canaan, trong lịch sử thương mại lâu đời, ngay từ thời gian rất sớm đã sáng tạo ra một hình thức văn bản thuận tiện, và bảng chữ cái của họ – the Phoenician – đã trở thành mô hình cho các bảng chữ cái của các quốc gia cổ đại và hiện đại. Nói ngắn gọn thì dải đất hẹp giữa Địa Trung Hải và dãy núi Lebanon, với các mũi đất của nó, đã trở thành một trong những điểm quan trọng nhất trên bề mặt của địa cầu. Thông qua việc theo đuổi thương mại một cách hòa bình, người Canaan đã được tiếp xúc với các dân tộc ở xa, và rồi được chia nhỏ thành các sắc dân như Amorite, Hittite, Hivite và Perizzite… Người Jebusite, có tầm quan trọng thứ yếu; họ cư trú trên một vùng đất nơi sau này tọa lạc thành phố Jerusalem. Ít quan trọng hơn cả là người Girgashite vốn không có nơi cư trú nhất định. Tất cả những tên gọi này như Amorite, Hittite…, rồi Jebusite và Girgashite… sẽ không bao giờ được người đời biết đến nếu như những bộ lạc du mục Do Thái không xâm nhập vào vùng đất này. Những người mới đến đấy không đơn thuần chỉ để tìm kiếm đồng cỏ cho đàn gia súc của họ. Họ có một kỳ vọng lớn hơn. Bất chấp tất cả, họ tuyên bố đây là di sản của họ, là nơi yên nghỉ cho các ngôi mộ của cha ông họ. Vị tổ phụ đầu tiên, Abraham, sau nhiều chuyến lang thang qua khắp vùng đất, đã mua ở Hebron hang động Machpelah (Cave of Machpelah), hoặc Hang Đôi (Double Cave), để dùng làm nơi mai táng; cùng với các cánh đồng và cây cối. Vợ của ông, Sarah, đã được chôn ở đó, sau đó đến ông, và tiếp đến là con trai, tổ phụ Isaac.

Khi các Đế quốc lần lượt nổi lên thì vùng đất Canaan trở thành địa điểm chiến lược. Nó trở thành một hành lang nằm giữa biển và sa mạc, cung cấp cho các đoàn thương buôn và các đạo quân chinh phạt một con đường độc nhất xuyên giữa các quốc gia rộng lớn và hùng mạnh. Những trận đánh dữ dội đã diễn ra trên và quanh vùng đất Canaan. Tất cả những điều này khiến Canaan trở thành lời nguyền cũng như phước lành cho các dân tộc nhỏ sống ở đó. Trong số các dân tộc này có tổ tiên của người Do Thái.

Có rất ít bằng chứng vật chất về người Do Thái đầu tiên. Phần lớn những điều chúng ta biết về người Do Thái là qua Kinh Torah – mà khó có thể xem đây là một tư liệu tham khảo lịch sử chuẩn xác.

Như đã nói trong Kinh Thánh, sự tồn tại của người Canaanite ở Palestine có thể được xác nhận, cũng như người Moabite, Amorite và Edomite ở phía đông, vương quốc Aram ở phía bắc. Những bảng đất sét Ebla (Ebla Tablets) có chạm khắc trong khoảng thời gian rất sớm (2350 TCN) được tìm thấy ở thành cổ Ebla thuộc miền Bắc Syria cho biết manh mối về người Canaan. Những lá thư giao dịch Mari (Mari Letters(3)) và Amarna (Amarna Letters(4)) đều viện dẫn đến những người du mục lang thang gọi là Habiru hay Apiru, tựa như rất giống người Hebrew. Habiru hoặc Apiru là tên gọi đã được tìm thấy trong các nguồn di tích khác nhau từ Sumerian, Ai Cập, Akkadian, Hittite, Mitanni, Ugaritic (trong khoảng thời gian 1800-1100 TCN) cho một nhóm người xâm lăng du cư trong các khu vực của Fertile Crescent (vùng Lưỡi liềm phì nhiêu) từ đông bắc Mesopotamia và Iran đến biên giới của Ai Cập ở Canaan. Tùy thuộc vào nguồn tin và thời đại, những người Habiru này được mô tả là du mục hoặc bán du mục, phiến quân, ngoài vòng pháp luật, cướp, tôi tớ, nô lệ, lao động tạp dịch, v.v.

Một giả thuyết khá thuyết phục hiện nay cho rằng người Do Thái cổ đại mà chúng ta gọi là Hebrew là pha trộn giữa người Canaan và người Habiru, hoặc dân cướp Bedouin (người ta thường gọi là Shasu) là những người sau này được khẳng định có nguồn gốc từ Ur. Theo thời gian, có vẻ như họ đã đạt tới biểu tượng của nền văn minh, với một ngôn ngữ mẹ đẻ tinh tế. Tiếng Hebrew thuộc cùng gia đình ngôn ngữ Semitic(5) như tiếng Canaanite, Phoenician và Punic, nhưng cho đến nay chỉ có tiếng Hebrew là còn tồn tại. Người Canaan cũng phát triển bảng chữ cái phụ âm đầu tiên của thế giới trong thế kỷ 18 và 17 TCN. Được phổ biến thông qua thương mại, bảng chữ cái này hình thành các mẫu (template) cho các hệ thống mẫu tự Hebrew, và sau đó cho tiếng Hy Lạp, Latinh và tiếng Ảrập.

Về chính trị, ban đầu Abraham, Isaac và Jacob chỉ là những “diễn viên” nhỏ tại vùng đất Canaan giữa vô số những bộ lạc lớn hơn xung quanh. Trong suốt thiên niên kỷ thứ 2 TCN, Canaan chỉ là một tỉnh của một trong những cường quốc trong khu vực khi đó: Ai Cập ở phía nam, Babylon(6) và Mesopotamia ở phía bắc. Những cường quốc này có các hệ thống quản trị tiên tiến, sở hữu công nghệ quân sự mới nhất, và mở mang buôn bán vượt ra khỏi biên giới. Không ai thoát khỏi ảnh hưởng của họ cả về văn hóa vật thể như nghệ thuật và kiến trúc, cũng như các lĩnh vực phi vật thể khác.

Những truyền thuyết và các chuẩn mực xã hội của Mesopotamia rõ ràng đã ảnh hưởng và đem lại màu sắc cho các phong tục tập quán của người Do Thái những ngày đầu.

DI CƯ ĐẾN AI CẬP.

Pharaoh(7) Djoser trị vì những năm 2650-2575 TCN, xây dựng kim tự tháp đầu tiên vào năm 2650 TCN tại Saqqara và khởi đầu cho Cổ Vương Quốc Ai Cập (Old Kingdom of Egypt) đóng đô tại Memphis. Cổ Vương Quốc đã bị tan rã trước tình trạng hỗn loạn vào năm 2180 TCN. Trong khoảng 200 năm, Ai Cập bị chia đôi thành Vương quốc miền Bắc và Vương quốc miền Nam và cuối cùng thống nhất thành Trung Vương Quốc Ai Cập (Middle Kingdom of Egypt) vào khoảng năm 2.000 TCN dưới quyền trị vì của Pharaoh Mentuhotep II đóng đô tại Thebes.

Sau năm 1800 TCN, sự phát triển kinh tế mạnh mẽ ở Ai Cập đã lôi kéo hàng nghìn người ngoại quốc di cư đến đây, trong đó có cả người Palestine. Họ lập nên những cộng đồng riêng và có cả vị vua riêng của họ.

Tại Canaan. Một trăm năm sau Abraham, vào thời đại của Jacob, đất Canaan rơi vào cảnh mất mùa đói kém. Dân Do Thái lại phải tiếp tục di cư tìm kiếm những đồng cỏ mới. Lúc này, đất Ai Cập với phù sa sông Nil là vựa lúa của vùng Địa Trung Hải và là miền đất hứa cho các dân tộc quanh đó tìm đến khi gặp đói kém hoạn nạn. Toàn thể gia tộc của Jacob khoảng 70 người dưới sự dẫn dắt của Jacob đã di cư sang Ai Cập. Chuyến đi tị nạn tưởng chỉ một đôi vụ mùa, ngờ đâu kéo dài tới 400 năm. 12 người con trai của Jacob phát triển thành 12 chi tộc sống ở Goshen, vùng đất phì nhiêu của Ai Cập, thuận lợi cho việc trồng trọt và chăn nuôi. Người Do Thái chuyển từ cuộc sống du mục sang cuộc sống định cư nông nghiệp. Rồi thời thế lại thay đổi, 70 di dân nay phát triển thành hàng trăm nghìn người, và trở thành mối lo ngại cho người Ai Cập. Các Pharaoh về sau quay lưng lại ngược đãi người Do Thái, bóc lột họ như nô lệ, ép họ phải đi lao dịch nặng nhọc và độc ác nhất là ra lệnh dìm chết tất cả những bé trai Do Thái mới lọt lòng nhằm dần dần xóa sổ dân Do Thái trên đất Ai Cập.

Sử liệu của người Ai Cập chưa bao giờ đề cập đến sự tồn tại của người Do Thái dọc sông Nil. Thậm chí Kinh Thánh không nói gì về quãng thời gian 400 năm giữa thời Joseph (con cả của Jacob) và Moses. Tuy nhiên điều đó không đủ để phủ nhận sự có mặt của người Do Thái ở Ai Cập. Trong khoảng thời gian 1700-1550 TCN, một nhóm người gọi là Hyksos nổi lên và có vẻ như đã loại trừ tất cả các thủ lĩnh người bản địa. Câu hỏi rằng nhóm người này gốc gác ở đâu cho đến nay vẫn là một ẩn số. Một vài học giả cho rằng đó là người Semite, một vài người khác cho rằng đó là người Ấn – Âu (Indo – European) từ Anatolia (Thổ Nhĩ Kỳ hiện đại). Nhiều sử gia, quay lại tham khảo sử gia Ai Cập Manetho (thế kỷ 3 TCN), suy luận rằng đó là người Do Thái.


Giang Vi

Tôi là một người yêu sách cuồng nhiệt và đã hơn 20 năm. Tôi dành cả ngày để đọc, viết blog về sách và viết bình luận. Tôi tin rằng sách là công cụ mạnh mẽ nhất trong cuộc sống để mở mang đầu óc cho những ý tưởng và quan điểm mới. Các thể loại yêu thích của tôi bao gồm tiểu thuyết lịch sử, giả tưởng, khoa học viễn tưởng và phi hư cấu. Tôi cũng thích tìm hiểu về các nền văn hóa khác nhau thông qua văn học.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Related Posts:

Back to top button