LỜI GIỚI THIỆU

Cha tôi, ông Philip A. Fisher, rất tự hào khi Warren Buffett tán thành một số quan điểm của ông và hai người trở thành bạn bè thân thiết, lâu năm. Nếu cha tôi còn sống để viết lời giới thiệu này, ông sẽ giành ngay lấy cơ hội được chia sẻ những cảm xúc tốt đẹp mà ông đã trải nghiệm trong nhiều thập kỷ với Buffett – một trong số rất ít những nhà đầu tư toả sáng và khiến thành tích đầu tư của ông bị lu mờ. Cha tôi đặc biệt yêu quý Warren Buffett và lấy làm vinh hạnh khi Buffett đề cao một số ý kiến của ông. Cha tôi qua đời ở tuổi 96, chính xác là ba tháng trước khi tôi nhận được một lá thư đầy bất ngờ đề nghị tôi viết về cha tôi và Warren Buffett. Lời giới thiệu này sẽ giúp tôi kết nối một vài điểm và bật mí một số bí mật liên quan đến hai người. Đối với những độc giả của cuốn Phong cách đầu tư Warren Buffett, tôi hy vọng mình có thể mang đến một nghiên cứu rất cá nhân về một phần quan trọng trong lịch sử đầu tư và một số suy nghĩ về cách thức sử dụng tốt nhất cuốn sách tuyệt vời này.

Tôi nói rất ít về Buffett bởi ông là chủ đề của cuốn sách này và Robert Hagstrom đã đề cập toàn bộ nền tảng đó với sự kính trọng và thấu hiểu. Cha tôi nổi tiếng. Mọi người đều biết cha tôi có ảnh hưởng quan trọng tới Warren Buffett. Như Hagstrom viết, ảnh hưởng của cha tôi ngày càng rõ nét trong lối suy nghĩ của Buffett những năm gần đây. Về phần mình, có lẽ do cha tôi thân thuộc với Warren Buffett nên ông ngày càng thán phục những phẩm chất của Warren mà ông cảm thấy là cần thiết để thành công trong đầu tư, nhưng lại hiếm có ở các nhà quản lý đầu tư.

Cách đây 40 năm, khi Buffett tới thăm cha tôi, trong một thế giới với những công cụ thông tin tương đối sơ khai so với các tiêu chuẩn ngày nay, cha tôi có cách riêng để thu thập thông tin. Qua nhiều thập kỷ, ông từng bước xây dựng một nhóm các chiến hữu, những tay đầu tư chuyên nghiệp ông kính trọng và biết rõ về ông đủ để hiểu điều ông thích và không thích, những người có thể chia sẻ các ý tưởng với ông. Cuối cùng, ông kết luận rằng, ông sẽ gặp tất cả các chuyên gia đầu tư trẻ tuổi một lần. Nếu ông có ấn tượng, ông sẽ gặp lại và xây dựng mối quan hệ với họ. Hiếm khi ông gặp lại ai lần thứ hai. Những tiêu chuẩn ông đề ra rất cao! Trong đầu ông, nếu bạn không đạt được điểm “A” thì có nghĩa là bạn chỉ đạt điểm “F” mà thôi. Và khi ông có thành kiến với ai đó, thì có nghĩa là ông sẽ loại bỏ người đó mãi mãi.

Warren Buffett là một trong số rất ít các nhà đầu tư trẻ gây ấn tượng mạnh với cha tôi ngay trong lần gặp gỡ đầu tiên và xứng đáng cho lần gặp gỡ thứ hai và nhiều lần gặp gỡ sau đó nữa. Cha tôi là một người có đánh giá sắc sảo về tính cách và kỹ năng. Quả là khác thường! Ông xây dựng sự nghiệp dựa trên nền tảng đánh giá con người. Đó là một trong những phẩm chất tuyệt vời nhất của ông và là lý do chính giải thích tại sao ông lại quá chú trọng đánh giá phẩm chất quản lý kinh doanh trong phân tích chứng khoán. Ông luôn luôn tự hào vì đã đặt bút cho Warren Buffett điểm “A” trước khi Buffett nổi tiếng và được tôn vinh xứng đáng.

Mối quan hệ giữa Warren Buffett và cha tôi vượt qua được những sai lầm hiếm hoi của cha tôi khi ông nhỡ gọi Buffett là “Howard”. Đây là một câu chuyện đáng chú ý không bao giờ được kể ra ngoài và có lẽ nói lên nhiều điều về cả cha tôi và Warren Buffett.

Cha tôi là một người đàn ông nhỏ bé có trí tuệ lớn. Ông hay hồi hộp khi bị xúc động, và bất an. Ông thực sự là nô lệ của thói quen. Ông làm theo sách giáo lý vấn đáp nghiêm ngặt bởi vì chúng làm ông cảm thấy an toàn hơn. Ông thích ngủ, bởi vì khi ngủ, ông không bao giờ hồi hộp, lo lắng hay bất an. Vì vậy, khi không thể làm cho trí óc mình hoạt động vào buổi đêm (điều này cũng thường xảy ra), ông lại chơi một trò chơi rèn luyện trí nhớ. Ông thường chơi một trò ru ngủ là trò nhớ tên và địa hạt của tất cả các thành viên trong Quốc hội cho tới khi ông ngủ thiếp đi.

Từ năm 1942, ông bắt đầu nhớ tên của Howard Buffett và hết lần này qua lần khác, từ đêm này sang đêm khác, liên kết nó với Omaha trong vòng hơn một thập kỷ. Não của ông liên kết máy móc các từ “Omaha”, “Buffett”, và “Howard” như một chuỗi có liên hệ với nhau trước khi ông gặp Buffett. Cho tới khi sự nghiệp của Warren bắt đầu được tạo dựng, hai thập kỷ đã trôi qua trước khi cha tôi hoàn toàn bỏ qua mối kết nối giữa Buffett, Omaha và “Howard”. Điều đó làm cha tôi khó chịu vì ông không thể kiểm soát được đầu óc của mình và bởi vì ông mến mộ Warren Buffett và đánh giá cao mối quan hệ của họ. Cha biết chính xác Warren Buffett là ai, nhưng trong một cuộc nói chuyện thoải mái bạn bè ông thường nói những câu kiểu như, “Đó là chàng trai trẻ thông minh Howard Buffett đến từ Omaha”. Ông càng nói như vậy, nó càng khó biến mất khỏi cách nói của ông. Một người đàn ông của thói quen đến bực tức.

Một buổi sáng khi họ gặp nhau, cha tôi đang chuẩn bị nói ”Howard” thay vì ”Warren”. Vẫn vậy, một lúc nào đó trong cuộc nói chuyện, cha tôi gọi Warren là ‘’Howard”. Nếu Warren nhận ra, ông không có thái độ gì cả và chắc chắn không sửa cho cha tôi. Điều này thi thoảng lại xảy ra trong suốt những năm 1970. Bước sang những năm 1980, cuối cùng thì cha tôi cũng hoàn toàn loại bỏ được từ ”Howard” trong bất cứ câu nào khi muốn nói tới Buffett. Ông thực sự tự hào khi ông bỏ được từ “Howard” lại phía sau mãi mãi. Những năm sau đó, tôi hỏi ông rằng ông có giải thích điều này với Buffett không thì ông trả lời rằng ông không nói gì cả, bởi vì điều đó làm ông cảm thấy rất lúng túng.

Mối quan hệ của họ vẫn tồn tại, bởi vì nó được xây dựng dựa trên nhiều thứ mạnh mẽ hơn. Tôi cho rằng, một trong những phần cốt lõi trong mối quan hệ của họ là triết lý sống được sẻ chia cùng những con người chính trực và có kỹ năng. Khi nói về việc giám sát những nhà quản lý của Berkshire Hathaway, Buffett nói: “Chúng ta không dạy 400 vận động viên bóng chày cách chạy thế nào”. Đó chính xác là câu trích từ một cuốn sách của bố tôi. Cùng với điều tốt đẹp nhất, đừng hiều lầm về điều đó, và đừng nói với họ phải làm gì.

Qua nhiều năm, cha tôi bị ấn tượng với cách thức Buffett trưởng thành trong vai trò một nhà đầu tư mà không hề vi phạm bất kỳ nguyên tắc cơ bản nào của ông. Qua từng thập kỷ, Buffett làm nhiều thứ mà không ai dự đoán được từ những gì viết về ông trong quá khứ, và làm rất tốt. Với cách thức đầu tư chuyên nghiệp, hầu hết mọi người học một số phong cách mánh khoé cụ thể trong đầu tư và không bao giờ thay đổi nó. Họ mua chứng khoán P/E thấp, những công ty công nghệ hàng đầu hoặc bất cứ thứ gì. Họ xây dựng mánh khoé đó và không bao giờ thay đổi, hoặc chỉ thay đổi chút ít. Ngược lại, Warren Buffett luôn có phương pháp mới, từ thập kỷ này qua thập kỷ khác. Vì vậy, mọi người không dự đoán được ông định làm gì tiếp theo. Bạn không thể dự đoán khuynh hướng cửa hàng uỷ quyền trong những năm 1970 từ khuynh hướng giá trị nghiêm ngặt nguyên bản của ông. Bạn không thể dự đoán khuynh hướng những sản phẩm tiêu dùng trong những năm 1980 tại mức P/E trung bình trên thị trường từ phương pháp trước đây của ông. Khả năng thay đổi của ông và thực hiện điều đó thành công có thể là một cuốn sách. Khi hầu hết mọi người cố gắng phát triển như ông. Họ đều thất bại. Buffett không thất bại, cha tôi tin như vậy, bởi vì Buffett không bao giờ quên mình là ai. Ông luôn luôn giữ nguyên chân lý cho bản thân ông.

Cha tôi thường đọc đi đọc lại và trích dẫn bài thơ nổi tiếng của Rudyard Kipling , bài thơ ”If” khi nói chuyện với tôi. Tôi giữ bài thơ cạnh bàn làm việc như giữ ông luôn gần gũi với tôi. Không chắc chắn, nhưng là một người ngoan cường, ông sẽ nói cho bạn theo cách giống như Kipling: rất nghiêm túc về sự nghiệp và những vụ đầu tư, nhưng lại không coi bản thân bạn quá nghiêm túc. Ông sẽ hối thúc bạn suy ngẫm về những lời chỉ trích mà người khác dành cho bạn, nhưng không bao giờ coi bạn là quan toà. Ông sẽ hối thúc bạn thử thách bản thân mình, nhưng không đánh giá bạn khi bạn thất bại hay khi bạn tự coi mình là kẻ bại trận, ông sẽ khuyến khích bạn cố gắng lần nữa. Và ông sẽ hối thúc bạn làm việc tiếp theo, không thể nào đoán trước được.

Đó là một phần về Buffett, tài năng phát triển luôn đi kèm với những giá trị và quá khứ của ông – hành động tiếp theo không thể dự đoán được – đó là điều cha tôi thán phục nhất ở ông. Tự do tiến lên từ những hạn chế, cách nói, lệ thường và niềm tự hào trong quá khứ. Theo suy nghĩ của cha tôi, Buffett là hiện thân của một số những phẩm chất bất diệt của Kipling.

Đáng tiếc là trong xã hội, luôn tồn tại một phần trăm rất nhỏ nhưng lại là một con số thực sự lớn những kẻ vô lại tiểu nhân hay đố kị không thể tạo ra cuộc sống cho riêng mình và họ thích nói xấu người khác. Mục đích cuộc sống của những tâm hồn lầm đường lạc lối này là “không ăn được thì đạp đổ” – cố gắng tạo ra nỗi đau ở những nơi họ không thể thu về lợi nhuận. Khi một sự nghiệp thành công kết thúc, thì cùng lúc đó bùn đất sẽ được ném vào hầu hết mọi người cho dù thành quả họ đạt được là thế nào. Người cha của tôi luôn mong ước rằng bùn đất sẽ được ném vào tất cả mọi người, kể cả ông, nhưng là dành cho những người ông thán phục, ông hi vọng nó sẽ không dính vào người. Khi bùn đất được ném đi, ông hi vọng những người ông thán phục, theo phong cách của Kipling, sẽ suy ngẫm về sự chỉ trích mà không cảm thấy bị xét xử. Luôn luôn là qua con mắt của Kipling!

Qua một quãng đường sự nghiệp dài hơn hầu hết mọi người, bản thân Warren Buffett đã tuyên bố “trắng án” – ông từng bị nói xấu nhưng điều đó chẳng ảnh hưởng gì đến ông. Trở lại những giá trị căn bản của Buffett, ông luôn biết chính xác ông là ai và ông định làm gì. Ông không hề bị dằn vặt trước những mâu thuẫn về lợi ích có thể huỷ hoại những nguyên tắc của ông hơn dẫn tới những hành vi kém thán phục. Không hề có một chút bùn nào ném vào ông và vì vậy không hề có bùn dính vào người. Đó là một phần quan trọng của Warren Buffett mà bạn nên cố gắng cạnh tranh với ông. Hãy luôn biết mình là ai.

Tôi viết lời giới thiệu một phần là để gợi ý các bạn cách sử dụng cuốn sách. Suốt sự nghiệp của tôi, mọi người hỏi tôi tại sao tôi không làm những điều giống cha tôi hay tại sao tôi không làm những điều giống Buffett. Câu trả lời thật đơn giản. Tôi là tôi, không phải họ. Tôi phải sử dụng những lợi thế của riêng mình. Tôi không có cách đánh giá con người khôn ngoan như cha tôi và tôi không phải là một thiên tài như Buffett.

Điều quan trọng là hãy sử dụng cuốn sách này để học, nhưng đừng sử dụng nó để hành động giống như Warren Buffett. Bạn không thể là Warren Buffett và nếu cố gắng, có thể bạn sẽ ngày càng trở nên tồi tệ hơn. Sử dụng cuốn sách này để hiểu các ý tưởng của Warren Buffett và sau đó kết hợp đưa những ý tưởng này để tạo thành phương pháp đầu tư của riêng bạn. Bạn chỉ thành công khi đó là ý kiến của riêng bạn. Ý nghĩa sâu sắc bên trong cuốn sách này chỉ hữu ích khi bạn ”hấp thụ” chúng vào cá tính của bạn thay vì cố gắng bóp méo tính cách để phù hợp với những ý nghĩa sâu sắc này. (Một tính cách bị bóp méo là một nhà đầu tư tồi tệ trừ khi bị bóp méo tự nhiên). Tôi đảm bảo rằng bạn không thể là Warren Buffett dù bạn đọc, hay bạn cố gắng như thế nào đi chăng nữa. Bạn phải là bản thân bạn.

Đó là bài học lớn nhất tôi học được từ cha tôi, một giáo viên thực sự tuyệt vời ở mọi trình độ. Bài học lớn nhất bạn có thể học được từ Warren Buffett là gì? Hãy học nhưng đừng cố mong giống như ông. Nếu bạn là một độc giả trẻ tuổi, bài học đầu tư lớn nhất dành cho bạn là hãy tự khám phá xem mình thực sự là ai. Nếu bạn là một độc giả lớn tuổi, bài học lớn nhất dành cho bạn đó là bạn thực sự trẻ hơn bạn nghĩ và bạn nên hành động theo cách đó. Đây quả là một món quà quý hiếm. Nếu điều đó là không thể, thì Buffett sẽ không thể tiếp tục phát triển ở độ tuổi mà đối với hầu hết mọi người đã là tuổi về hưu rồi. Hãy coi Warren Buffett như một nhà giáo, không phải là một mẫu hình, và hãy coi cuốn sách này là một giáo án tốt nhất của ông, dễ hiểu và dễ học. Bạn sẽ học được rất nhiều từ cuốn sách này và đó có thể là nền tảng cho sự phát triển triết lý đầu tư thành công của riêng bạn.

KENNETH L. FISHER