Review

Bay Trên Tổ Chim Cúc Cu

Thể loại Văn học nước ngoài
Tác giả Ken Kesey
NXB NXB Văn Học
Công ty phát hành Nhã Nam
Số trang 432
Ngày xuất bản 02-2014
Giá bánXem giá bán

Nội dung

Mọi chuyện ở một trại tâm thần đầy quy tắc dường như đảo lộn khi McMurphy xuất hiện. Bất trị như một chú ngựa hoang, hắn vào viện để trốn án lao động khổ sai và không hề có ý định cứu thế. Nhưng trong những ngày ở đó, cái phần tốt đẹp yêu tự do, thích tung hoành của hắn đã làm nên một cuộc cách mạng, tạo ra mối liên kết giữa những thân xác yếu ớt, những trí não bị tổn thương, nhắc họ nhớ về cá tính, về chính mình hoặc về những kẻ đã-từng-là-mình. Sự nổi loạn đó thách thức trật tự đạo đức giả mà Liên hợp áp đặt.. Cuộc chiến bất cân sức bắt đầu. Và rồi đúng như cuộc đời, kẻ yếu đã không thể thắng. McMurphy đã chết dữ dội như cách hắn sống, nhưng Liên hợp không giết được hắn, cũng không thể bắt hắn sống theo cách nó đặt ra…

Được tạo nên từ những trang văn vừa sảng khoái vừa bi thương, Bay trên tổ chim cúc cu đã chạm tới những câu hỏi phức tạp nhất về tự do và khuôn khổ, cá nhân và hệ thống, bình thường và bất thường, sự tỉnh táo và điên loạn… Một best seller, một kiệt tác văn chương có mặt trong danh sách những cuốn sách vĩ đại nhất thế kỷ hai mươi, làm chỗ dựa cho một trong ba bộ phim duy nhất trong lịch sử giải Oscar từng chiến thắng ở toàn bộ các đề cử quan trọng nhất, Bay trên tổ chim cúc cu có sức mạnh của một tác phẩm không thể bị lãng quên.

[taq_review]

Review

Khanh Nguyen

Gấp Bay Trên Tổ Chim Cúc Cu lại, có lẽ bạn đọc sẽ không khỏi khắc khoải và ám ảnh. Ám ảnh bởi đâu đấy ta thấy chính mình, chính bạn bè, chính xã hội trong ấy. Ám ảnh bởi đôi lúc ta cũng chung một nỗi khát khao được đứng thẳng trên đôi chân và suy nghĩ của mình, vượt lên nỗi sợ trong cái xã hội từ chối sự khác biệt, đủ can đảm được là chính mình. Cảm ơn tác giả đã xây dựng một nhân vật Murphy tưng tửng, Murphy không lẫn vào đâu được và ít ra không hoàn hảo, chính điều ấy đã truyền cảm hứng cho “tôi”, cho các bệnh nhân khác, cho người đọc.

Nguyễn Yến

Bay trên tổ chim cúc cu là câu chuyện ở một trại tâm thần nọ, nơi mọi thứ diễn ra bình thường cho đến khi McMurphy, một phạm nhân bị cho là có vấn đề về tâm thần xuất hiện và bắt đầu cuộc cách mạng ở đây chống lại cái gọi là trật tự, kỷ luật do Liên hợp áp đặt. Như mọi cuộc cách mạng, cuộc cách mạng ở trại tâm thần cũng khốc liệt, và đẫm máu… để rồi kẻ yếu khó có thể chiến thắng. Câu chuyện ở trại tâm thần vượt lên trên câu chuyện của những người điên,bởi có khoảng cách giữa những người điên và những người bị tổn thương tâm lý một cách nặng nề được quy chung là điên. Mc Murphy nhìn thấy điều đó và không chủ ý từ ban đầu nhưng bằng cách của mình hắn làm cho chính những con bệnh thấy con người của chính họ, quên đi vẻ ngoài yếu đuối và nỗi sợ của mình. Bằng áng văn chân thực, sảng khoái nhưng cũng đầy bi thương, tác giả đặt ra vô vàn những câu hỏi về tự do, về khuôn khổ, về sự bình thường và bất thường… Một cuốn sách hay cho những người yêu sách.

Hoàng Uyên Thi

“Bay trên tổ chim cúc cu” vốn không thu hút tôi bởi nội dung của câu chuyện. Bối cảnh là trại tâm thần, những con người bệnh hoạn cùng những trò đùa lố lăng, rồi cả những cô y tá, bác sĩ chỉ được cái mác bên ngoài,… vậy thì có gì hay? Nhưng cuốn sách đã làm lật đổ tất cả những định kiến của tôi về nó.

Cuốn sách hòa lẫn hai màu trắng đen rất khó phân biệt đâu là thật đâu là giả. Trong cái khung cảnh nhỏ bé của cái bệnh viện tâm thần, Ken Kesey đã gióng lên một tiếng nói về con người và xã hội. Liệu rằng giữa cuộc sống xô bồ này, không con người nào là điên? Không con người nào là giả? Không con người nào là cố thể hiện cái đạo đức rởm của mình? Nhưng đổi lại, cũng có những con người bước ngang qua cuộc đời và để lại những thay đổi to lớn cho chính bản thân ta, như một Mc Murphy vậy.Cuốn sách là đại diện tuyệt vời cho văn học Mỹ và cũng là một tiếng nói thức tỉnh con người!

Trích đoạn

Gần hết cả buổi sáng, hắn cố gắng bù lại bằng cách chơi blackjack nhưng không ăn thuốc lá mà ghi giấy nợ. Hắn phải xê dịch bàn chơi vài ba lần để chiếc loa trên trần nhà bớt nện vào đầu. Rõ ràng tiếng nhạc có ảnh hưởng đến thần kinh của hắn. Cuối cùng không chịu nổi, hắn đứng lên, bước tới buồng trực, gõ vào cửa kính tới khi mụ Y tá Trưởng quay nửa vòng trên chiếc ghế bành, mở cửa, và hắn hỏi mụ có thể tắt hộ thứ tiếng động địa ngục ấy được không. Sau làn kính, mụ vẫn ngồi nguyên trong ghế, bình thản hơn bao giờ hết; lúc này không có thằng tà giáo nào cởi truồng chạy rông khiến mụ phải rối trí. Mụ nhắm mắt, lắc đầu và rất nhẹ nhàng trả lời McMurphy: không.

“Nhưng có thể vặn nhỏ lại được chứ? Không cần thiết cho cả bang Oregon nghe thấy Lawrence Welk cứ ba lần một giờ chơi bài “Tiệc trà chỉ có hai người!” Nếu đỡ ồn hơn để có thể nghe được tiếng đứa bên kia bàn đặt cửa, tôi đã có thể mở một hội poker…”

“Ông đã được thông báo rằng chơi bài ăn tiền trong khoa là vi phạm nội quy.”

“Được rồi, chúng tôi sẽ chơi ăn diêm, ăn cúc quần… Nhưng bà hãy vặn nhỏ cái loa chết tiệt kia đi.”

“Ông McMurphy…” nói đến đây mụ ngưng lại, đợi cho giọng giáo huấn bắt đầu ngấm vào, vì biết rằng tất cả các con bệnh Cấp tính đều đang rình nghe bọn họ, “ông có biết tôi đang nghĩ gì không? Tôi nghĩ ông xử sự như một kẻ ích kỷ. Chẳng lẽ ông không nhận thấy rằng ngoài ông, trong bệnh viện còn bao kẻ khác? Có những người cao tuổi mà vặn nhỏ đi thì họ không nghe được, đó là những cụ già không thể đọc hoặc xếp hình, hay chơi bài ăn thuốc lá. Âm nhạc là thứ duy nhất có thể dành cho những người như Matterson hay Kittling, thì ông lại muốn tước nốt. Chúng tôi luôn thỏa mãn mọi đề nghị, yêu cầu của bệnh nhân, nếu có thể, nhưng trước lúc đề nghị điều gì, thiết nghĩ ông nên tính đến cả quyền lợi của những người khác.”

Hắn quay nhìn tụi Kinh niên và hiểu rằng trong lý lẽ của mụ có phần nào sự thật. Hắn bỏ mũ, luồn tay vào trong mớ tóc rối và quay lưng lại với mụ, hiểu không kém rằng tụi Cấp tính đang lắng nghe từng lời của cả hai.

“Thôi được, quả là tôi chưa nghĩ tới điều đó.”

“Tôi hiểu như thế.”

Hắn giật nắm tóc đỏ thò ra ở cổ áo và nói: “A ha, vậy nếu chúng tôi mang bàn chơi sang chỗ khác thì sao? Thí dụ mang sang phòng tắm cũ vẫn dùng để chứa bàn thừa của phòng chung mỗi khi có họp hành. Phòng đó trống cả ngày. Hãy giao nó cho tụi tôi còn các ông già, cứ để họ ở lại đấy với chiếc loa của mình. Nhất cử lưỡng tiện, ai cũng bằng lòng.”

Mụ cười, lại nhắm mắt và lặng lẽ lắc đầu. “Tất nhiên, lúc nào tiện ông có thể đưa đề nghị đó lên cấp trên, nhưng tôi e rằng họ sẽ trả lời như tôi. Chúng tôi không đủ nhân viên để phục vụ đồng thời hai phòng. Không còn ai theo dõi bệnh nhân cả. Và, nếu có thể, xin đừng tựa vào kính như vậy, tay ông để lên gây những vết bẩn khó xóa. Ông đang bày thêm việc cho người khác đấy.”

Và tôi nhận thấy hắn bỏ tay ra, định nói gì đấy nhưng lại thôi, và tôi hiểu hắn chẳng biết phải nói thêm gì nữa, trừ phi chửi mụ ra. Cổ và mặt đỏ bừng lên, hắn hít một hơi dài và cố gắng trấn tĩnh lại như mụ sáng sớm hôm ấy, hắn xin lỗi mụ vì đã làm phiền và quay về bàn chơi.

Cả phòng hiểu rằng mọi sự đã bắt đầu.

Mười một giờ gã bác sĩ đến, yêu cầu McMurphy đi cùng hắn về buồng làm việc nói chuyện. “Tôi luôn trò chuyện với những người mới nhập viện vào buổi sáng hôm sau.”

Hắn cất bài, đứng dậy và đi tới. Gã bác sĩ hỏi hắn đêm qua ngủ thế nào, hắn chỉ lầu bầu.

“Hôm nay trông ông có vẻ tư lự, ông McMurphy.”

“Tôi là con người luôn trầm tư,” McMurphy trả lời và họ cùng bước ra hành lang. Tưởng chừng như họ vắng mặt cả tuần lễ, nhưng họ đã quay về kia rồi, vừa đi vừa vui vẻ cười cười nói nói. Gã bác sĩ lau nước mắt trên kính như vừa được cười một trận ra cười còn McMurphy đã lấy lại vẻ oang oang, ngỗ ngược. Hắn cứ thế cho đến hết bữa trưa, và lúc một giờ vào họp, hắn chiếm chỗ đầu tiên trong góc phòng, đôi mắt xanh uể oải nhìn ra.

Mụ Y tá Trưởng tay xách giỏ giấy má cùng các nữ y tá thực tập bước vào phòng chung. Mụ cầm quyển sổ trực lên và cau có xem mất một lúc (cả ngày không đứa nào viết gì vào đó cả) rồi mới ngồi vào chỗ của mình bên cánh cửa. Mụ lôi tài liệu trong chiếc cặp ra, đặt lên đùi, lục tìm giấy tờ về Harding.

“Theo tôi nhớ, hôm qua chúng ta đang thảo luận dở một số khúc mắc của ông Harding, và có một số bước tiến…”

“Vâng… trước khi bàn vấn đề đó,” gã bác sĩ nói, “cho phép tôi xin một vài phút, để đề cập đến buổi nói chuyện sáng nay giữa tôi và McMurphy. Thực chất đó là một buổi hồi tưởng, ôn lại những ngày đã qua. Các vị biết không, hóa ra cả hai chúng tôi trước đây cùng học một trường.”

Các nữ y tá nhìn nhau, không hiểu gã đã nghĩ ra trò gì. Còn các con bệnh nhìn nhanh sang McMurphy đang cười tủm tỉm trong góc của mình và đợi phần tiếp theo. Gã bác sĩ gật đầu.

“Vâng, cùng một trường. Trong lúc chuyện trò, chúng tôi cùng nhau ôn lại những ngày hội hóa trang mà ở trường chúng tôi đã tổ chức. Những ngày hội ồn ào, vui tươi đủ màu cờ, sắc áo và các trò chơi luôn là những sự kiện nổi bật trong năm. Như đã nói với ông McMurphy, trong hai năm cuối tôi là chủ tịch hội hóa trang của nhà trường. Một thời sôi nổi, vô tư…”

Cả phòng họp im lặng. Gã ngẩng lên nhìn căn phòng một lượt, nhìn xem dưới con mắt của mọi người gã có phải là một thằng điên không. Cái nhìn của mụ Y tá Trưởng trả lời rằng điều đó thật rõ như ban ngày, nhưng với cặp mắt không kính, gã không phát hiện ra.

“Và để kết thúc những dòng hồi tưởng lãng mạn, tôi và McMurphy nghĩ đến việc tổ chức một ngày hội hóa trang ngay trong khoa chúng ta: ý kiến các vị thế nào?”

Gã lại đeo kính vào và nhìn mọi người. Chẳng có ai nhảy cẫng lên vì sung sướng. Vài đứa trong chúng tôi còn nhớ, cách đây mấy năm, Taber đã thử làm chuyện đó và kết cục của nó thế nào. Gã đứng đợi; sự im lặng như một làn khói bốc lên từ mụ Y tá Trưởng, bao trùm lên tất cả, khiến chẳng đứa nào dám hé răng. Tôi hiểu McMurphy im lặng vì ý tưởng tổ chức ngày hội hóa trang là của hắn, và đúng lúc tôi nghĩ sẽ chẳng thằng nào liều mạng thì Cheswick ngồi bên cạnh McMurphy chợt kêu oái và đứng bật dậy, tay chùi vào sườn.

“Hừm… theo tôi,” hắn nhìn xuống tay vịn chiếc ghế bành, nơi McMurphy đang đặt nắm đấm với ngón cái to đùng chĩa ra như roi thúc bò, “đó là một sáng kiến tuyệt vời. Phải phá vỡ cuộc sống thường ngày đơn điệu bằng cách nào đó.”

“Hoàn toàn đúng, Charley,” gã bác sĩ thỏa mãn vì có kẻ đồng tình. “Và đối với việc trị liệu đó không phải là vô tác dụng.”

“Tất nhiên,” Cheswick tươi tỉnh lên. “Ngày hội hóa trang cũng là một cách trị bệnh rất tốt.”

“S…sẽ… sẽ vui lắm,” Billy Bibbit nói.

Vâng, cả vui nữa,” giọng Cheswick nói. “Chúng ta sẽ thành công lắm, bác sĩ Spivey. Scanlon sẽ biểu diễn tiết mục người bom, tôi sẽ làm cột ném vòng trong giờ Liệu pháp nghề nghiệp.”

“Còn tôi sẽ đoán số,” Martini nói và giương mắt nhìn trần nhà.

“Còn tôi sẽ xem tướng tay, đoán bệnh lý,” Harding tiếp.

“Tuyệt, tuyệt,” Cheswick vỗ tay hoan hỉ. Từ trước tới nay chưa ai ủng hộ hắn trong bất cứ việc gì.

“Còn tôi,” McMurphy dài giọng. “Tôi đã từng trông quầy ném phi tiêu, có kinh nghiệm…”

“Ừ bao nhiêu khả năng!” Bác sĩ đầy hưng phấn, duỗi thẳng người trên ghế. “Tôi còn nhiều dự định rất hay…”
Gã còn nói thao thao thêm năm phút. Có thể thấy rõ nhiều chi tiết đã được thảo luận trước với McMurphy. Gã mô tả các trò vui, đá sang chuyện bán vé vào cửa và đột ngột dừng lại như bị cái nhìn của mụ Y tá Trưởng thụi vào mắt. Gã chớp mắt nhìn mụ hỏi: “Ý kiến của bà về sáng kiến tổ chức ngày hội hóa trang ra sao, bà Ratched? Ngay ở đây?”

“Tôi không phản đối rằng điều đó cũng đóng một vai trò nhất định trong việc chữa bệnh.” Mụ nói và đợi. Sự im lặng lại bốc lên và tỏa ra. Khi thấy không đứa nào có ý định lên tiếng, mụ tiếp, “Nhưng tôi cho rằng những sáng kiến loại này nên bàn bạc với hội đồng bệnh viện trước, ông nghĩ sao, ông bác sĩ?”

“Đúng thôi, bà hiểu cho, tôi chỉ muốn thăm dò thái độ bệnh nhân một chút. Còn tất nhiên, phải bàn bạc với hội đồng bệnh viện trước. Rồi sẽ đến các kế hoạch tiếp theo.”

Ai cũng hiểu, với ngày hội thế là hết.

Mụ y tá cho là đã đến lúc phải cầm dây cương, và giở đống giấy tờ ra. “Tuyệt! vậy nếu không có tin tức gì mới và nếu ông Cheswick ngồi xuống, tôi nghĩ rằng chúng ta nên tiếp tục cuộc đàm thoại dở dang hôm qua. Chúng ta chỉ còn…” mụ rút chiếc đồng hồ quả quýt ra khỏi giỏ, “bốn mươi bảy phút. Nào…”

“Ô! Xiin chờ cho một phút, tôi chợt nhớ là còn một tin nữa cần thông báo.” McMurphy giơ tay lên, bật hai ngón tay. Mụ nhìn rất lâu vào cánh tay trước khi mở miệng: “Gì thế, ông McMurphy?”

“Không phải của tôi mà của bác sĩ Spivey. Bác sĩ, hãy nói cho mọi người biết sáng kiến của ông về chiếc loa và những người nghễnh ngãng.”

Cơ mặt mụ giật khẽ hầu như rất khó nhận thấy, nhưng tim tôi bắt đầu đập rộn lên. Mụ thả tập giấy vào giỏ và quay sang gã bác sĩ.

“Vâng,” bác sĩ nói, “tí nữa thì tôi quên.” Gã ngả người, vắt chân chữ ngũ, hai bàn tay đan vào nhau ôm lấy bụng. Dễ thấy hắn vẫn còn khoái chí vì chuyện ngày hội hóa trang lắm. “Các vị thấy không, tôi và McMurphy còn thảo luận vấn đề tuổi tác trong khoa ta: thành phần bệnh nhân đa tạp, già, trẻ, trung niên ở lẫn lộn. Đây không phải là cách sắp xếp tối ưu để thực hiện Cộng đồng Trị liệu. Rất tiếc là bộ phận hành chính cũng không giúp được gì cho chúng ta, vì nhà của khoa Lão đã quá chật. Phải thừa nhận rằng tình huống không mấy dễ chịu cho những ai có liên quan. Tuy nhiên, trong lúc chuyện trò, tôi và ông McMurphy đã nảy ra một sáng kiến làm giảm bớt căng thẳng trong cuộc sống chung đụng giữa lớp già và lớp trẻ. Ông McMurphy đã để ý rằng thính lực của một vài bệnh nhân cao tuổi hơi yếu. Ông đề nghị vặn to loa truyền thành để các bệnh nhân Kinh niên lãng tai nghe được. Tôi cho đó là một đề nghị rất nhân đạo.”

Giang Vi

Tôi là một người yêu sách cuồng nhiệt và đã hơn 20 năm. Tôi dành cả ngày để đọc, viết blog về sách và viết bình luận. Tôi tin rằng sách là công cụ mạnh mẽ nhất trong cuộc sống để mở mang đầu óc cho những ý tưởng và quan điểm mới. Các thể loại yêu thích của tôi bao gồm tiểu thuyết lịch sử, giả tưởng, khoa học viễn tưởng và phi hư cấu. Tôi cũng thích tìm hiểu về các nền văn hóa khác nhau thông qua văn học.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Related Posts:

Back to top button