Trên Cả Giàu Có

Nghệ Thuật Sống Có Ý Thức

Một trong những lợi ích khi tham dự và diễn thuyết tại FreedomFest của Mark Skousen hàng năm – được miêu tả là “Cuộc Hội Ngộ Lớn Nhất Thế Giới Của Những Tâm Hồn Tự Do” – chính là được làm quen với rất nhiều người thông minh và thú vị. Một trong những người đó là bác sĩ Nathaniel Branden.

Vốn là bác sĩ chữa bệnh bằng liệu pháp tâm lý đồng thời là nhà tư vấn doanh nghiệp lâu năm, Branden là một chuyên gia hàng đầu về nghiên cứu lòng tự trọng, lĩnh vực mà ông là người tiên phong từ hơn 40 năm trước. Honoring the Self (Tôn Trọng Bản Thân) và The Six Pillars of Self-Esteem (Sáu Thành Tố Của Lòng Tự Trọng) là hai trong số rất nhiều sách mà ông đã viết.

Branden tin rằng sứ mệnh thiêng liêng nhất của chúng ta là sống một cách có ý thức. Đây không phải là thứ tâm lý học mới nổi. Branden là người có suy nghĩ nghiêm túc. Ông nói rằng sự mãn nguyện và tâm hồn thanh thản chỉ thật sự có được khi những giá trị, sở thích, mục tiêu và hành vi của chúng ta hòa hợp với nhau.

Chẳng hạn, một ông bố trẻ có thể nói rằng mối quan hệ với con cái của anh ta mới là ưu tiên hàng đầu, còn xem ti-vi chỉ là thứ yếu. Nhưng nếu anh này dành hàng giờ mỗi tuần để dán mắt vào màn hình và chẳng mấy khi trò chuyện cùng con cái, vậy thì giá trị và hành vi của anh ta đã mâu thuẫn với nhau. Vậy nên, một trong những hậu quả mà nó gây ra là anh ta sẽ thấy mình mất cân bằng.

Sống có ý thức nghĩa là xem xét cuộc sống kỹ lưỡng và nhận thức rõ tình huống của bạn. Điều này đồng nghĩa với việc cởi mở đón nhận khả năng là bạn suy nghĩ sai lầm. Thực tế, nó đòi hỏi bạn chủ động phát hiện ra lỗi, thành thật nhận lỗi và sẵn sàng sửa sai.

Sống như vậy không phải lúc nào cũng dễ dàng. Trong quá trình trưởng thành, nhiều suy nghĩ và niềm tin của ta đã định hình. Khi đã khám phá và chấp nhận “sự thật”, rất ít người chịu tìm hiểu những chứng cứ mâu thuẫn hay góc nhìn trái ngược.

Như Ralph Waldo Emerson, người theo thuyết tiên nghiệm, đã nói 150 năm về trước, “Thượng đế cho mọi tâm hồn quyền lựa chọn giữa sự thật và tịnh tâm. Hãy chọn điều bạn muốn – bạn không thể có cùng lúc cả hai.”

Sống có ý thức nghĩa là chấp nhận mọi sự đúng với bản chất của nó, dẫu có ra sao. Những mong ước không thể xóa nhòa nỗi băn khoăn trong ta khi đứng nhìn mọi sự xảy đến. Dù có ao ước mọi chuyện khác đi chăng nữa, sự thật vẫn là sự thật. Hiểu được điều này là một phần của quá trình lớn lên.

Sống có ý thức còn có nghĩa là để tâm vào những việc bạn làm. Chẳng hạn như khi ở chỗ làm, bạn tập trung vào công việc, chứ không phải sân gôn. Khi đang chơi gôn, bạn chú tâm vào lượt đánh, chứ không phải nhức đầu vì chuyện kinh doanh. Khi đang chơi với con cháu, bạn đừng nên lo lắng về bản hợp đồng bất động sản để trên bàn hay suy nghĩ về buổi họp với chủ sở hữu nhà vừa rồi. Bạn ý thức, mở lòng và đón nhận khoảnh khắc hiện tại. Đây là một thách thức cho tất cả chúng ta. Nhưng việc tập trung có ý thức sẽ mang đến kết quả tốt hơn trong mọi mặt của cuộc sống.

Sống có ý thức cũng giúp ta tìm ra những giải pháp sáng tạo để giải quyết vấn đề. Và Branden đã nghĩ ra một cách thú vị để khám phá nó: bài tập hoàn tất câu.

Đó là một kỹ thuật đơn giản nhưng mạnh mẽ để nâng cao hiệu quả cá nhân. Bạn chọn phần mở đầu cho một câu, rồi viết thêm 6 – 10 phần kết câu thật nhanh, không cần suy nghĩ. Bạn đừng suy nghĩ hay lo lắng xem liệu phần kết này có hợp lý hay đầy đủ không.

Mục tiêu là nghĩ ra được nhiều ý tưởng bằng cách tránh những hạn chế và viết xuống mọi thứ nảy ra trong đầu.

Chẳng hạn, phần mở đầu câu là “Nếu tôi tăng thêm 5% khả năng tập trung nơi công sở…” thì bạn có thể thêm những đoạn kết như sau:

Tôi sẽ hiểu hơn về công việc kinh doanh của mình.

Tôi sẽ ít chần chừ hơn.

Tôi sẽ quan tâm hơn đến những việc mình ưu tiên.

Tôi sẽ ít phí thời gian cho e-mail hơn.

Tôi sẽ tập trung vào những việc quan trọng hơn.

Ý tưởng này nhằm giúp bạn tăng nhận thức, thay đổi hành vi và cải thiện kết quả. Hãy tưởng tượng công việc kinh doanh của bạn sẽ thay đổi như thế nào nếu bạn có từ 6 đến 10 câu trả lời linh hoạt cho những mở đầu câu sau:

Nếu tôi nghĩ về cách mình sắp xếp thứ tự ưu tiên trong công việc…

Nếu tôi muốn có một đội ngũ hiệu quả hơn…

Nếu tôi xem xét cách mình sử dụng thời gian như thế nào…

Nếu tôi muốn nhân viên mình tin tưởng và ngưỡng mộ công ty…

Nếu tôi muốn giữ chân một khách hàng suốt đời…

Branden đưa ra thêm nhiều ví dụ và miêu tả cụ thể bài tập này trong quyển The Art of Living Consciously (Nghệ Thuật Sống Có Ý Thức). Điều khiến tôi ngạc nhiên nhất về cách tập luyện này là chúng thể hiện chính xác những gì bạn cần làm, một cách hiệu quả và nhanh chóng. Không cần ai chỉ, bạn đã có sẵn câu trả lời, ngay trong tâm trí đang bị phân tâm của bạn.

Điều tuyệt vời về kỹ thuật của Branden là nó gần như có tác dụng trong hầu hết mọi lĩnh vực đời sống. Chắc hiếm có ai không gặt hái được lợi ích gì từ việc hoàn tất các câu bên dưới:

Nếu tôi quyết tâm nâng cao tiêu chuẩn sống của mình… Nếu tôi xem công việc như một cơ hội phát triển bản thân… Nếu tôi chịu trách nhiệm hoàn toàn về những lựa chọn và hành động của mình…

Nếu tôi chịu trách nhiệm về những mối quan hệ giữa tôi với người khác…

Nếu tôi suy ngẫm lại việc áp dụng tất cả những gì mình biết nghĩa là sao…

Nếu tôi tăng thêm 5% khả năng tập trung vào mọi hoạt động hàng ngày…

Branden gọi kỹ thuật này là “một liều adrenaline cho thần kinh” và ta không thể nào phản đối.

Ông thậm chí còn dùng bài tập kết thúc câu vào việc tư vấn cho các mối quan hệ. Branden nói ông thường khích lệ khách hàng kể ông nghe về những khó khăn trong đời sống hôn nhân của họ. Tiếp theo, ông mời họ ngồi lại bên nhau và hoàn tất những câu như:

Một trong những việc khiến em/anh không vừa ý là… Đôi khi em/anh bực bội vì…

Đôi khi em/anh khiến anh/em tức giận vì… Đôi khi em/anh làm anh/em tổn thương vì…

Một trong những điều em/anh muốn anh/em làm nhưng không phải lúc nào cũng được là…

Không ai muốn bị người khác chỉ ra khuyết điểm của mình. Nhưng khi tự mình khơi lên vấn đề, ta sẽ hiểu thêm được nhiều điều.

Ông cũng đề nghị các cặp vợ chồng cải thiện mối quan hệ bằng cách hoàn tất những câu như:

Một trong những điều em/anh thích ở anh/em là… Một trong những điểm chung của hai ta là … Em/anh rất cảm kích khi anh/em…

Em/anh đặc biệt thấy mình được yêu thương khi anh/em… Em/anh thấy mình gắn kết nhất với anh/em khi…

Trong bài tập này, Branden nhận thấy những cặp vợ chồng gắn bó sâu đậm với nhau trong nhiều năm biết quan tâm đến nhau nhiều hơn. Thay vì xem sự hiện diện của người kia là chuyện bình thường, họ bày tỏ sự tôn trọng và quan tâm với nhau, ngay cả trong những tình cảnh họ không thể hỗ trợ.

Ngược lại, những ai sống không ý thức có xu hướng nhàm chán, mâu thuẫn, kiệt sức, lo lắng, không vui với công việc và thất vọng với các mối quan hệ. Không may là họ cứ mãi tìm kiếm nguyên nhân ở bên ngoài. Điều này dễ khiến họ rũ bỏ trách nhiệm – đồng thời ngăn cản họ tìm ra sự thật.

Branden thậm chí còn cho rằng một trong những lý do khiến ta sợ chết đến thế là vì ta thầm nhận ra mình đã sống chưa trọn vẹn. Giải pháp ư? Sống có ý thức nhiều hơn.

Như vậy có nghĩa là lời ta nói ra phải đi đôi với việc làm. Phải sống có mục đích chứ đừng buông trôi theo dòng đời. Ta phải biết xác định điều gì quan trọng, nhìn thấy cơ hội, tôn trọng và tranh đấu vì những lợi ích cao nhất cho bản thân.

Trong quyển Self-Esteem Every Day (Tự Trọng Mỗi Ngày), Branden viết: sống có ý thức “là mục đích cao quý, thậm chí phi thường… để ta nhận thức và hiểu rõ hơn về mọi thứ, để ngày càng có ý thức; xem sự thật quan trọng hơn việc tránh né sợ hãi và khổ đau, chính là sự trưởng thành về tâm hồn – sự phát triển không ngừng trong khả năng nhìn nhận.”

Đọc sách nhiều có thể giảm đến 35% các vấn đề về não bộ như giảm trí nhớ, mất tập trung, rối loạn chức năng,… Bạn đã đọc được 70% quyển sách rồi.

Dịch giả Trần Đăng Khoa