Ba Người Thầy Vĩ Đại

1. NHỮNG KHỞI ĐẦU MỚI

“Tất cả chúng ta, cho dù chúng ta có là các chiến binh hay không, đều có một phân vuông cơ hội thỉnh thoảng xuất hiện ngay trước mắt. Sự khác biệt giữa một người bình thường và một chiến binh là chiến binh nhận thức được điều này và luôn cảnh giác, thận trọng chờ đợi, để khi cái phân vuông cơ hội này xuất hiện, anh ta sẽ chớp lấy.”

– Carlos Castaneda

***

Tôi chưa bao giờ cảm thấy đau đớn nhiều như vậy trong cuộc đời mình. Bàn tay phải của tôi run rẩy không sao kiểm soát nổi, và máu tràn khắp chiếc áo sơ mi trắng tinh của tôi. Đó là một sáng thứ Hai, và ý nghĩ duy nhất lấp đầy đầu tôi là đây không phải là một ngày đáng để tôi chết.

Khi tôi nằm bất động trong xe hơi của mình, tôi bị tác động bởi sự im ắng của hiện trường. Không một ai trong chiếc xe tải vừa va chạm với tôi rúm ró đến như vậy. Những người đứng xem xúm đông đỏ tại hiện trường trông đầy khiếp hãi. Và giao thông gần như tắc nghẽn hoàn toàn. Tất cả những gì tôi nghe thấy là tiếng lá sột soạt trên những tán cây dọc bên đường.

Hai người đứng ngoài chạy lại, bảo tôi rằng lực lượng hỗ trợ đang trên đường tới và tôi đừng có bất kỳ cử động gì. Một trong số họ nắm tay tôi và bắt đầu cầu nguyện: “Lạy Chúa, xin hãy giúp người đàn ông này. Xin hãy bảo vệ ông ấy.” Chỉ mấy phút sau, một đoàn xe cấp cứu, xe cứu hỏa, và xe tuần tra cảnh sát vây kín hiện trường tai nạn với những tiếng còi chói tai. Mọi thứ dường như chậm lại, và một cảm nhận bình yên rất lạ lướt qua tôi khi các nhân viên cứu hộ bắt đầu công việc của họ một cách bài bản, thể hiện rõ tác phong làm việc lúc khẩn trương. Tôi cảm thấy mình như một nhân chứng – như thể tôi đang đứng ở một vị trí rất cao phía trên để nhìn toàn bộ mọi việc diễn ra.

Việc tiếp theo tôi có thể nhớ được là mình tỉnh lại trong một phòng bệnh tỏa ra mùi chanh tươi và thuốc tẩy. Tôi sẽ chẳng bao giờ quên cái mùi ấy. Cơ thể tôi được quấn trong mấy lớp băng gạc, và cả hai chân tôi đều bị nẹp cứng. Cánh tay tôi đầy những vết bầm tím.

Người đón chào tôi là một y tá trẻ trung xinh đẹp. “Anh Valentine! Tôi thật không tin nổi anh tỉnh lại được! Để tôi đi gọi bác sĩ,” cô nói trong khi hấp tấp bấm hệ thống liên lạc nội bộ lắp ngay cạnh giường tôi.

Khi cô ấy kết thúc cuộc đàm thoại, tôi rền rĩ: “Hãy gọi tôi là Jack,” cố gắng tỏ ra bình thường trước những gì tôi biết là một tình thế rất nghiêm trọng. “Tôi đang ở đâu vậy nhỉ?”

“Anh đang ở Bệnh viện Đa khoa Lakeview, anh Jack ạ. Đây là phòng Chăm sóc Đặc biệt. Anh bị tai nạn vào tuần trước. Nói thật với anh, anh rất may mắn mới còn sống đấy.”

“Tôi hả?” Tôi bẽn lẽn hỏi.

“Ừm,” cô y tá đáp lại bằng một nụ cười miễn cưỡng trong khi mắt nhìn lên những bảng theo dõi ở cuối giường tôi. “Anh bị hôn mê sau khi bị một chiếc xe tải không mui đâm phải. Nhân viên cứu hộ đưa anh tới đây không tin rằng anh sống được sau vụ va chạm. Nhưng mà thôi, việc duy nhất anh cần quan tâm lúc này là điều trị khỏi những vết thương kinh khủng và đôi chân bị gãy của mình. Anh sẽ ổn thôi – tôi nói rồi, anh đúng là một người cực kỳ may mắn.”

May mắn không phải là từ tôi gắn cho mình nhưng trong tình huống này, tôi có thể hiểu ý cô ấy. Tôi đã rất có phước mới còn sống được.

“Tại sao tôi chỉ có một mình trong phòng này?” Tôi thắc mắc khi nhìn xung quanh. “Tôi đâu có bận tâm nếu có thêm ai đó cùng phòng.”

“Anh chỉ vừa mới tỉnh lại được vài phút, Jack. Hãy nghỉ ngơi và dành chút thời gian hít thở đi. Nhớ nằm yên. Bác sĩ của anh sẽ tới đây ngay thôi – ông ấy cực kỳ lo lắng cho anh.”

***

Trong khi ngày hôm đó trôi dần và cả đoàn bác sĩ, y tá xuất hiện, kiểm tra rồi động viên tôi, tôi bắt đầu hiểu được đầy đủ mức độ nghiêm trọng trong vụ tai nạn của mình. Người lái chiếc xe tải đã chết ngay tức thì, và bác sĩ của tôi thẳng thắn thông báo cho tôi biết rằng ông ấy đã nghĩ tôi chẳng bao giờ phục hồi ý thức được nữa. “Tôi chưa bao giờ thấy một trường hợp nào như thế này cả,” ông ấy nói rất thật lòng.

Nhưng ngay lập tức tôi nghĩ trong đầu rằng chuyện này xảy ra vì có lý do. Mọi thứ xảy ra đều có lý do, và trong đời chẳng có gì là ngẫu nhiên cả – tôi biết bạn đã từng nghe nói đến điều này trước đó. Nhưng cá nhân tôi đi đến chỗ hiểu rằng cái vũ trụ kỳ diệu này của chúng ta không chỉ thông minh đến kỳ lạ trong cơ chế hoạt động của nó mà còn là một nơi rất thân thiện. Thế giới này muốn chúng ta có cuộc sống tuyệt vời hơn. Nó muốn chúng ta hạnh phúc. Và nó muốn chúng ta chiến thắng.

Một giọng nói thầm lặng trong nội tâm (lần đầu tiên xuất hiện trong phòng bệnh đó nhưng sẽ tiếp tục an ủi tôi trong những thời khắc khó khăn và dễ tổn thương nhất của tôi) cho tôi biết rằng có gì đó lớn lao sắp xảy ra và rằng những gì tôi trải qua trong những ngày và tuần tới sẽ không chỉ thay đổi cuộc đời tôi mà còn ảnh hưởng đến cuộc sống của nhiều người khác nữa. Nó bảo tôi rằng những điều tốt đẹp nhất của tôi sắp xuất hiện.

Tôi đoán rằng nhiều người trong chúng ta không nghe thấy giọng nói nội tâm thầm lặng nhưng rất uyên bác này. Sâu thẳm trong trái tim mỗi chúng ta có một nơi biết hết mọi câu trả lời cho những câu hỏi lớn nhất của chúng ta. Mỗi chúng ta đều biết chân lý của mình và những gì cần phải làm để tạo ra cuộc sống phi thường cho chính mình. Hầu hết chúng ta đều để mất mối liên hệ với cái nguồn trí tuệ thuần túy tự nhiên này bởi vì có quá nhiều thứ ồn ào huyên náo chiếm ngự mỗi ngày của chúng ta. Nhưng tôi phát hiện thấy rằng khi tôi có được thời gian im lặng, tĩnh tại và một mình, tiếng nói của chân lý bắt đầu cất lên. Và tôi càng tin vào sự chỉ dẫn của nó, cuộc đời tôi càng trở nên phong phú.

Đêm hôm đó, khoảng 9 giờ 30 phút, có một hộ lý đẩy chiếc xe lăn của một bệnh nhân khác vào phòng tôi. Tôi rất vui vì có thêm bạn và lập tức ngóc đầu lên để nhìn người bạn mới. Đó là một ông già, có lẽ khoảng 75 tuổi. Ông có mái tóc bạc trắng rất dày vuốt ngược ra sau rất kiểu cách. Trên mặt ông có những đốm nâu có lẽ là kết quả của nhiều năm dãi dầu nắng gió. Từ vẻ ngoài yếu nhược và hơi thở nặng nhọc của ông, tôi đoán rằng ông ốm rất nặng. Tôi cũng nhận thấy ông đang bị đau gì đó – ông luôn nhắm mắt và khẽ rên khi anh hộ lý chuyển ông lên giường.

Sau khoảng 10 phút, vị khách từ từ mở mắt. Tôi như bị mê hoặc: đôi mắt ông xanh biếc, toát lên vẻ tinh anh và sáng quắc khiến sống lưng tôi nổi gai ốc. Tôi lập tức cảm thấy người đàn ông trước mặt mình có chiều sâu tri thức rất hiếm hoi trong cái thế giới đầy rẫy khó khăn và hối hả này. Tôi cảm thấy mình đang diện kiến một bậc sư phụ.

“Chào anh,” ông khẽ lên tiếng với phong thái rất quý phái. “Có vẻ như chúng ta sẽ ở đây cùng nhau một thời gian.”

“Vâng – đây không phải là nơi hay ho nhất để có một tối thứ Sáu, phải không bác?” Tôi trả lời với một nụ cười niềm nở. “Cháu tên là Jack,” tôi nói, giơ cao tay lên làm động tác chào. “Jack Valentine. Tuần trước, cháu bị tai nạn xe hơi và kết quả là cháu sẽ phải nằm trên chiếc giường này một thời gian, cả ngày nay cháu thấy rất cô đơn, cho nên cháu rất vui được gặp bác.”

“Tôi cũng vui được gặp anh, Jack. Tôi là Cal. Tôi đã ở bệnh viện này, qua đủ các khoa, bảy tháng nay rồi. Tôi đã được khám, điều trị, và theo dõi còn nhiều hơn cả mức tôi có thể hình dung được. Tôi sợ cái cách tiến hành mọi việc cho tôi, tôi sẽ chẳng bao giờ được ra khỏi đây,” ông nói khẽ, đôi mắt ngước lên trần nhà. Ông ngừng lại một lúc.

“Tôi vào đây vì đau dạ dày, chứng bệnh tôi nghĩ là do tôi ăn phải gì đó. Sáu ngày sau, người ta đưa tôi đi hóa trị.”

“Ung thư ạ?” Tôi hỏi, cố gắng tỏ ra nhạy cảm hết mức.

“Vâng. Lúc bác sĩ phát hiện ra bệnh, họ thấy rằng nó đã lan khắp cơ thể tôi rồi. Chạy cả vào phổi, vào ruột, và giờ thậm chí lên cả đầu,” ông nói trong khi run rẩy đưa tay phải vuốt qua mái tóc của mình. “Nhưng dù sao,” ông tiếp tục với vẻ trầm ngâm, “tôi cũng đã sống một cuộc đời khá ra trò so với hầu hết mọi người. Tôi lớn lên trong nghèo khó, chỉ có mẹ nuôi nấng. Bà quả là một phụ nữ cao quý.”

“Mẹ cháu cũng vậy,” tôi xen vào.

“Ngày nào tôi cũng nghĩ đến mẹ tôi,” ông Cal đáp. “Bà rất nhạy cảm, nhiệt thành, và mạnh mẽ như thép mới đúc vậy. Bà tin tưởng tôi hơn bất kỳ ai khác tôi từng gặp và khuyến khích tôi đặt ra những mục tiêu lớn lao, mơ những giấc mơ vĩ đại. Tình yêu của bà dành cho tôi đúng là vô điều kiện – và đó là thứ tình yêu đích thực duy nhất, Jack ạ. Nó làm cho tôi nhớ đến những gì Victor Hugo từng viết: ‘Hạnh phúc tối thượng của cuộc đời là có niềm tin rằng chúng ta được thương yêu.’ Và chàng trai ạ, tôi thực sự cảm thấy được người phụ nữ phi thường đó yêu thương. Anh không phiền nếu tôi chia sẻ với anh câu chuyện của tôi chứ?”

“Không sao ạ,” tôi đáp. “Nói thật là cháu đang rất tò mò.”

“Hay lắm. Chậc, tuổi thơ tôi rất đơn giản nhưng vui. Mùa hè thì tắm truồng trong mấy cái vũng còn mùa đông thì ngồi trước lò sưởi cháy phừng phừng để kể chuyện và đọc sách. Mẹ tôi dạy tôi biết yêu sách.”

“Cháu cũng rất mê sách,” tôi lên tiếng. “Cháu thật sự không thích trường lớp lắm, nhưng cháu rất mê sách.”

“Tôi cũng y như vậy. Đúng như nhà tư tưởng vĩ đại Judah ibn Tibbon nhận xét một cách rất sáng suốt: ‘Hãy biến sách thành bạn đồng hành. Hãy biến giá sách thành những sân chơi và khu vườn thú vị.’”

“Thật là những lời tuyệt vời, bác Cal ạ.”

Ông tiếp tục. “Trường học khiến tôi phát chán, nhưng tôi lại tìm thấy hứng khởi từ sách. Tôi sẽ chẳng bao giờ quên mẹ tôi nói rằng một ý tưởng đọc được trong một cuốn sách có khả năng thay đổi cuộc đời tôi. Sự thật là, bà dạy như vậy, chúng ta không biết cuốn sách nào có chứa ý tưởng sẽ dẫn chúng ta tới chỗ thức tỉnh! Nhiệm vụ của tôi, bà thường nói với tôi bằng tình yêu thấy rõ, là không ngừng tìm kiếm cuốn sách đó; một khi tôi tìm ra nó, tôi sẽ phải có can đảm hành động theo ý tưởng đó để đem lại kết quả cho cuộc đời tôi. Cậu Jack, vì cậu cũng thích đọc, nên tôi sẽ chia sẻ với cậu một câu trích dẫn khác về sức mạnh của việc đọc sách.”

“Tất nhiên là được ạ!”

‘“Mua nhiều sách hơn mức ta có thể đọc không gì khác hơn là tâm hồn đang tiến đến vô cùng, và niềm đam mê này là điều duy nhất nâng chúng ta vượt lên trên bầy thú sẽ bị diệt vong.’ Câu đó là của A. Edward Newton[1]: “Đó là tác giả chúng ta đã được học ở bậc trung học, Cal nói trong lúc ông trở mình trên giường.

***

“Thế rồi, khi lớn thêm một chút, tôi tới một học viện quân sự để được rèn luyện và giáo dục thêm. Mẹ không bao giờ muốn tôi xa nhà, nhưng tôi nhận được học bổng và đó thực sự là tấm vé giúp tôi thoát khỏi cảnh đói nghèo. Sau đó, tôi vào đại học, và ở đó, ngay ngày đầu tiên ở trường, tôi đã phải lòng một cô gái 18 tuổi có mái tóc vàng và nước da trắng trẻo. Tôi gặp nàng trong lớp lịch sử, và đó thực sự là tình yêu sét đánh. Tôi chỉ biết chúng tôi sinh ra để dành cho nhau. Lạy Chúa, tôi yêu Grace – nàng thật trong trắng và tốt bụng. Tôi không thể hình dung ra còn người nào tuyệt vời hơn để cùng tôi đi hết cuộc đời này.”

“Mẹ cháu cũng tên là Grace,” tôi nhớ lại.

“Cái tên rất đẹp, có phải không, Jack?”

“Vâng.”

“Sau khi Grace và tôi kết hôn, chúng tôi có một đứa con, đó là một thằng bé. Tôi rất yêu thằng nhỏ. Đó là một thời kỳ rất đặc biệt cho chúng tôi. Chúng tôi có niềm vui, tiếng cười, tình yêu – những thứ tuyệt vời nhất của cuộc sống. Thời gian đó, tôi cũng quyết định thử kinh doanh, bắt đầu với một công ty cung cấp gỗ cho nhiều nhà thầu lớn. Lúc đó đúng thời điểm kinh tế phát đạt và bùng nổ xây dựng. Suốt nhiều năm, tôi kiếm ra cả tấn tiền – hàng triệu đôla, thật thế – và cuộc sống mà Grace, con trai chúng tôi, và tôi bắt đầu có quả là như rút ra từ một câu chuyện. Như mơ, tôi phải nói vậy,” Cal nói, lắc lắc đầu như thể chính ông cũng không tin nổi.

“Nhưng, khi tôi kiếm được tiền thì tôi lại bị công việc cuốn đi nhiều hơn. Tôi ngày càng sao nhãng và ít quan tâm tới gia đình mình. Người ta vẫn nói rằng khi chúng ta đi qua cuộc sống, chúng ta phải tung hứng vô số những trái bóng khác nhau. Một số trái bóng, ví như trái bóng sự nghiệp chẳng hạn, làm bằng cao su. Nếu chúng ta thả chúng xuống, chúng có khả năng nảy bật trở lại. Nhưng một số trái bóng lại làm bằng thủy tinh – gia đình chính là như vậy. Nếu chúng ta buông trái bóng đó, nó không quay lại. Đó chính là sai lầm tôi mắc phải. Tiền khiến mọi thứ trở nên phức tạp và khiến tôi lạc lối. Tôi đánh mất khả năng nhìn nhận những giá trị sâu và những ưu tiên đích thực nhất của mình. Tôi càng ngày càng xa rời gia đình mình hơn là xích lại gần họ. Người giàu nhất trên thế giới, tôi phát hiện ra như vậy, không phải là người có nhiều nhất mà là người cần ít nhất. Tôi đã mất cả một thời gian dài để rút ra bài học đó. Và chàng trai ạ, tôi đã phải trả một cái giá rất đắt cho nó.”

Tôi lắng nghe chăm chú và bị cuốn hút theo câu chuyện của người đàn ông đang chia sẻ với tôi những trải nghiệm cuộc đời mình rất thẳng thắn. Tôi cũng lớn lên mà không có cha, cho nên tôi rất thích nghe quan điểm của Cal về tầm quan trọng của một cuộc sống gia đình vững chắc. Tôi mong mỏi có một mối liên hệ với người cha mà tôi chưa bao giờ biết và luôn cảm thấy rằng cuộc đời mình thiếu đi một mảng rất lớn vì tình trạng không hoàn chỉnh này. Tôi cũng cảm thấy thoáng chút buồn do thực tế là mặc dù tôi là một thanh niên khá trẻ, nhưng tôi vẫn chưa gặp được một người phụ nữ tôi cảm thấy có thể chia sẻ cuộc đời mình và bắt đầu xây dựng một gia đình. Đó là một khao khát mà tôi chưa hề nhận ra trước đó.

“Nhưng dù sao,” Cal tiếp tục, sự nhiệt thành của ông tuôn trào: “thời kỳ khó khăn cũng đến với công việc của chúng tôi, lúc nào chẳng vậy, và tôi trắng tay. Tôi không nói mình mất một số tiền và một số tài sản đâu nhé, Jack. Tôi nói với cậu rằng chúng tôi mất sạch chỉ trong vài tuần. Grace rất sốc và không nguôi lo lắng về tình cảnh khó khăn của chúng tôi. Nhưng chúng tôi là những con người mạnh mẽ, và chúng tôi đã cùng nhau tìm cách xây dựng lại.”

“Quy mô kinh doanh thu hẹp lại rất nhiều, Grace và tôi cũng sống lối sống giản dị hơn. Đây cũng là thời điểm cho chúng tôi nhìn lại mọi thứ đã xảy ra. Thất bại thường giúp chúng ta thức tỉnh và trở lại với bản ngã đích thực của mình. Do đó, ngay cả khi chúng tôi không hề thoải mái về kinh tế và mối quan hệ của chúng tôi vẫn đối mặt với những thách thức thì tôi cũng vẫn trưởng thành thêm rất nhiều với tư cách một con người. Trên thực tế, tình cảnh bi đát lúc đó đã giúp tôi bắt đầu đi trên con đường tự khám phá và trưởng thành của bản thân mà tôi vẫn đang đi ngày hôm nay. Nó làm thay đổi cuộc đời tôi hoàn toàn.”

“Thế chuyện gì xảy ra tiếp theo, bác Cal?” tôi hỏi với vẻ quan tâm rất thành thật, không hề để tâm rằng trời đã rất khuya và đèn đóm trong bệnh viện đều đã tắt cả.

“Tôi trở thành một triết gia,” một câu trả lời rất thẳng thắn vang lên.

“Một triết gia ạ? Thế còn công việc của bác? Rồi còn bác Grace và con trai các bác nữa?”

“Triết học đơn giản có nghĩa là ‘tình yêu tri thức.’ Những gì tôi đang nói với cậu, cậu Jack, là tôi thấy yêu tri thức chẳng khác gì tôi yêu chính cuộc sống này. Tôi dành cả ngày trời trăn trở về ý nghĩa của cuộc sống và suy ngẫm về những vấn đề sâu xa của nó. Những điều mà trước đây đã ngốn khá nhiều thời gian của tôi bắt đầu tỏ ra không mấy quan trọng. Buồn thay, khoảng cách giữa Grace và tôi ngày càng xa và cuối cùng chúng tôi ly thân. Một số người tin rằng các mối quan hệ đến với chúng ta như những nhiệm vụ. Một số mối quan hệ kéo dài vài tuần, một số dài cả đời – nhưng tất cả chúng đều xuất hiện để dạy cho chúng ta những bài học lớn có ý nghĩa thúc đẩy sự trưởng thành của chúng ta với tư cách là những con người. Tất cả những gì tôi biết là tôi học được nhiều từ quãng thời gian chúng tôi có với nhau. Nhưng thật không may, nàng mang theo con trai đi cùng, và tôi không bao giờ còn được gặp lại hai người nữa. Điều đó khiến tôi suy sụp,” ông Cal kể, giọng run lên. “Một phần trong tôi chết khi chuyện đó xảy ra. Tôi vẫn không sao tha thứ được cho bản thân về những gì tôi đã làm khiến cho cuộc sống gia đình tan vỡ. Và lạy Chúa, tôi nhớ con trai biết chừng nào.”