Dạy Trẻ Phương Pháp Tư Duy

Sự thông minh và sự hiểu biết.

Tại trường học, trong trò chơi giải đố, trong những kỳ kiểm tra hoặc kỳ thi, nói chung là trong hệ thống đánh giá của chúng ta, chúng ta luôn coi trọng sự thông minh.

Một chàng trai thông minh có thể kiếm được rất nhiều tiền tại thị trường chứng khoán phố wall, trong khi cuộc sống riêng tư của anh ta lại rối như tơ vò.

Sự thông minh được ví như tiêu cự của ống kính máy quay phim, trong khi sự hiểu biết lại được xem như bề rộng của ống kính.

Lý do chúng ta không chú ý nhiều đến sự hiểu biết bởi vì chúng ta cho rằng sự hiểu biết có được cùng với tuổi tác và kinh nghiệm và chẳng ai có thể dạy ta được sự hiểu biết. Đây là một cách hiểu sai lầm. Ai cũng có thể học để có được sự hiểu biết. Và nội dung chính của cuốn sách này là chỉ cho bạn để bạn học được điều đó. Sự hiểu biết phụ thuộc chặt chẽ vào sự nhận thức. Bạn sẽ phải học về cách nhận thức, chứ không phải học về sự logic.

Liệu tư duy có phải là một việc khó khăn?

Chúng ta luôn cố gắng phát triển kỹ năng tư duy của mọi người bằng cách đưa ra những công việc quá khó để họ làm?

Tất nhiên, nếu suy nghĩ là một việc dễ dàng, thì đó cũng chẳng có gì để cố gắng, để đạt được, và để học hỏi.

Trong hầu hết các lĩnh vực phát triển kỹ năng (tennis, trượt tuyết, âm nhạc, nấu ăn) chúng ta ứng dụng những nhiệm vụ tương đối khó khăn. Nói theo cách khác, chúng ta chỉ có thể làm tốt những lĩnh vực trên chỉ khi chúng ta luyện tập thành thục những kỹ năng để thực hiện chúng. Điều này tạo dựng nên sự tư tin và sự thành thục trong kỹ năng. Chúng ta muốn làm những công việc mà không làm mất đi sự tự tin của chúng ta. Đó chính là lý do tại sao có nhiều người lại từ bỏ việc tư duy. Họ nhận thấy đó là một việc nhàm chán bởi vì nó quá khó khăn. Bạn sẽ chẳng thích thú thể hiện điều gì khi mà bạn không có khả năng để thể hiện chúng.

Tôi không tin rằng những vấn đề quá phức tạp, những trò giải đố, những trò chơi mang tính chất toán học là những cách tốt để dạy cách tư duy. Đó cũng chính là lý do tại sao những nhiệm vụ tư duy và những bài tập ứng dụng trong cuốn sách này là những điều không quá khó khăn.

Hơn nữa, kinh nghiệm của mọi người cũng chỉ ra rằng không phải bạn cứ làm được những điều vô cùng khó khăn thì khi gặp những việc ít khó khăn hơn bạn cũng sẽ giải quyết trôi chảy. Nhiều người có khả năng tư duy những công việc to tát nhưng khi gặp những việc đơn giản hơn họ lại thể hiện sự tư duy kém cỏi hơn.

Thế nào là một người tri thức?

Quy luật đầu tiên của những người quá đam mê công việc trí óc là “nếu bạn không có nhiều điều để nói, bạn hãy cố gắng trình bày nó theo cách phức tạp nhất  mà bạn có thể”. Một người tư duy phức tạp sợ hãi sự giản đơn cũng như người nông dân sợ khô hạn. Nếu không có gì phức tạp, liệu họ sẽ có gì để làm hoặc để viết về nó? .

Tôi đã có bài nói chuyện với những nhà sư phạm, những người ít nhiều cũng làm cho tôi hiểu rằng họ muốn bài nói chuyện của tôi thật ấn tượng đối với họ, nhưng lại quá khó để họ không thể thực hành được.

Mọi người cũng thường phức tạp hóa vấn đề ngay cả trong việc mô tả. Nếu bạn muốn, bạn có thể phân chia một chiếc bút chì thành mười phần khác nhau và sau đó bạn bắt đầu quá trình mô tả mối liên hệ của mười phần đó với nhau. Và khi bạn chỉ có một chút kiến thức ít ỏi về biên đạo múa, bạn cũng muốn biên đạo những điệu múa phức tạp. Cũng như khi chơi trò chơi đố ô chữ, bạn chẳng hề bị giới hạn về từ ngữ và bạn tha hồ chọn từ mà bạn thích.

Bạn thường bình luận về sự phức tạp của những người khác và ngay cả nhận xét của các nhà phê bình. Và mặc nhiên nó là một quá trình phát triển trong tư duy của bạn. Những nhận xét sẽ nhanh chóng trở thành lựa chọn của bạn hơn là những hành động cụ thể, và như vậy, chúng ta coi điều này như “ học bổng quý giá chúng ta nhận được”.

Cũng có những người xem quá trình này không lôi cuốn và không cần thiết. Điều này đặc biệt đúng với những người chú trọng đến kết quả thực tế. Họ đặt ngang hàng sự “tư duy phức tạp” với “sự suy nghĩ” và kết quả là họ từ bỏ việc suy nghĩ. Cách nhìn nhận này thật đáng tiếc.

Bạn có thể trở thành một người tư duy mà không cần phải là một người có suy nghĩ quá phức tạp. Trong thực tế, nhiều người trí thức không hẳn đã là những người tư duy tốt.

Tác động phản hồi và những suy nghĩ tiên phong.

Trong trường học, chúng ta thường đặt giấy, sách, bảng đen trước mặt học sinh. Học sinh sau đó được yêu cầu đưa ra hành động dựa trên những gì các em nhìn thấy. Đây cũng chính là lý do tại sao ở trường học, trẻ em được dạy lối tư duy phản hồi.

“đây là một sự việc, em nghĩ gì về sự việc này?”.

Bạn không thể dễ dàng yêu cầu các em học sinh hãy dời trường và tổ chức một doanh nghiệp. Bạn cũng không dễ dàng yêu cầu học sinh đưa ra cách giải quyết về những vấn đề xảy ra thực tế hoặc đảm nhận một dự án thực tế. Bởi đơn giản ở trường học không đặt ra mục tiêu là công việc thực tế.

Điều này cũng xảy ra đối với lối suy nghĩ phản hồi hành động phù hợp với truyền thống tư duy phức tạp hóa vấn đề của các học giả: “ chúng ta hành động thế nào đối với những sự việc đang tồn tại?”.

Nhưng trường họC và Sự giáo dục không phải là một trò chơi. Những tình huống sống thực tế liên quan chặt chẽ đến lối suy nghĩ tiên phong. Điều này đồng nghĩa với yêu cầu mọi người hãy ra ngoài và bắt tay làm việc. Bạn phải tự đi tìm thông tin, không phải tất cả mọi thông tin đã nằm ở đó và chờ bạn. Nếu bạn chỉ ngồi yên trên ghế của bạn thì sẽ chẳng có việc gì xảy ra. Thật là dễ để đến nhà hàng ngồi ăn với những món ăn đã được dọn sẵn trên bàn ăn. Nhưng việc đi chợ mua đồ ăn (hoặc tự trồng và nuôi dưỡng chúng) và sau đó chế biến chúng lại là một việc hoàn toàn khác. Việc không coi trọng lối suy nghĩ tiên phong hơn lối suy nghĩ phản hồi không phải là lỗi của hệ thống giáo dục hiện thời của chúng ta, bởi tư duy tiên phong không giản đơn như tư duy phản hồi. Nhưng sai lầm của họ ở đây chính là đã ủng hộ và coi lối tư duy phản hồi là lối tư duy phù hợp.

Từ “sự thực hiện”

Tất cả mọi người biết sự biết đọc, biết viết, những con số có ý nghĩa gì. Tôi đã phát minh ra từ “sự thực hiện” vài năm trước đây để chỉ toàn bộ các kỹ năng hành động.

Sẽ là một điều hoang tưởng khi chúng ta cho rằng những điều chúng ta được học đã là đủ. Nếu bạn có kiến thức đầy đủ thì việc thực hiện hành động thật đơn giản và dễ dàng. Nếu bạn có được một tấm bản đồ chi tiết, mọi việc sẽ trở nên dễ dàng hơn.

Tuy nhiên, thế giới thực tại lại khác việc học rất nhiều. Với kinh nghiệm tích lũy sau nhiều năm làm kinh doanh cũng như công việc hành chính nhà nước đã chỉ cho tôi thấy rằng hành động không bao giờ là dễ dàng. Hành động bao giờ cũng đòi hỏi sự suy nghĩ lớn lao. Cảm giác chịu đựng và những suy nghĩ theo bản năng đã không còn là lối suy nghĩ phù hợp.

Chúng ta có những người phải bàn chuyện, có những quyết định cần được đưa ra, có những chiến lược cần được thiết kế và giám sát. Và có những kế hoạch cần được đưa ra và thực hiện. Chúng ta còn có cả những mâu thuẫn, thương lượng, đàm phán và tiến bộ. Có những điều cần phải cân nhắc về mặt giá trị, và cần đến cả sự cân bằng các yếu tố để đạt được sự thỏa hiệp. Tất cả những điều này đều đòi hỏi một cấp độ thực hiện cao.

Trong một thế giới cạnh tranh, những quốc gia công nghiệp hóa thì “sự thực hiện” luôn là người bạn đồng hành. Đối với mỗi cá nhân, với mỗi thanh niên, những người chưa có được những kỹ năng thực hiện nên đặt đó là một mục tiêu cho việc học tập.

Sự thực hiện bao gồm nhiều khía cạnh của suy nghĩ như: cái nhìn của những người khác, ưu thế, mục tiêu, sự phối hợp, kết quả, sự suy đoán, quyết định, xung đột, giải pháp, hành động và nhiều khía cạnh khác trong lối suy nghĩ ứng dụng trong việc phân tích thông tin. Tất cả những điều này là những bộ phận của lối suy nghĩ tiên phong, chứ không phải lối suy nghĩ phản hồi quen thuộc.