Người Giàu Có Nhất Thành Babylon

Người đàn ông ham vàng

Bansir – người đóng xe ngựa ở thành Babylon – đang hết sức chán nản. Ngồi trên bức tường thấp bao quanh ngôi nhà của mình, Bansir đưa mắt buồn bã nhìn ngôi nhà và cái xưởng làm việc trống rỗng của mình, trong đó chỉ còn chỏng chơ mấy thanh gỗ và một chiếc xe ngựa đang đóng dang dở.

Vợ của anh thỉnh thoảng lại xuất hiện ở cánh cửa, ánh mắt ngập ngừng nhìn về phía anh, như thầm nhắc nhở rằng bao bột mì trong nhà đã hết, anh cần phải đóng xong chiếc xe, gò lại cho kỹ, chạm khắc đâu vào đó rồi đánh bóng, quét sơn và phủ da lên những vành bánh xe để giao cho khách, nhằm kiếm một ít tiền mua bột mì.

Thế nhưng, thân hình rắn chắc và vạm vỡ của Bansir vẫn cứ ngồi bất động. Đầu óc anh đang cố đấu tranh một cách nhẫn nại với một vấn đề mà anh chưa tìm ra lời giải đáp. Mặt trời của miền nhiệt đới tại thung lũng vùng Euphrate tỏa hơi nóng hừng hực như đang trút lửa xuống đầu anh một cách không thương tiếc. Những giọt mồ hôi tươm ra trên trán rồi thản nhiên nhỏ giọt xuống, tan biến vào khoảng ngực để trần của anh.

Xa xa ngoài kia là bức tường cao chót vót bao quanh lâu đài của nhà vua. Cạnh đó là ngôi tháp Đền Chuông đồ sộ được phủ sơn trắng toát. Bầu trời trong xanh của một ngày nắng đẹp như càng làm nổi rõ hai thái cực của cảnh vật nơi này. Một bên gồm những tòa lâu đài nguy nga tráng lệ của vương gia, còn một bên là những ngôi nhà tầm thường sơ sài nhếch nhác của người dân. Cuộc sống ở thành Babylon vốn là như thế – luôn có sự xen lẫn giữa cái nguy nga và cái tồi tàn; giữa sự giàu sang, xa hoa và sự nghèo khổ, khốn cùng. Giữa vòng tường thành bao bọc từ bao đời nay, những điều này cùng song song tồn tại từ năm này sang năm khác, từ đời này sang đời khác.

Ngoài đường phố, những chiếc xe ngựa của người giàu có đang náo nhiệt đi dạo, chen lẫn với đông đảo khách bộ hành chân mang dép và người ăn xin đi chân trần lấm lem bụi đất. Bỗng từ xa, một đoàn người đông đúc xuất hiện. Họ xếp thành hàng chỉnh tề, mỗi hàng ngang năm người và nối nhau thành một hàng dài trên đường dưới cái nắng chói chang. Đó là những nô lệ của nhà vua. Họ đang trên đường đi lấy nước để tưới cho khu vườn treo độc đáo và lộng lẫy của quốc vương. Không chỉ những người nghèo, mà ngay cả người giàu có cũng phải nép sát vào hai bên đường để nhường lối cho đoàn người nô lệ này.

Mải chìm đắm trong những suy nghĩ nặng nề của mình, Bansir hầu như không để ý đến mọi thứ xung quanh cho đến khi những âm thanh êm dịu của tiếng đàn lia vang lên bên cạnh mình. Anh quay lại và thấy gương mặt tươi cười của Kobbi, người bạn thân nhất của anh và cũng là một nhạc sĩ tài hoa nổi tiếng về sự nghèo túng.

– Cầu cho các thần thánh luôn hết lòng phù hộ

anh, anh bạn thương mến ơi. – Kobbi mở đầu bằng một câu chào thật trang trọng – Vâng! Cầu cho cái túi của anh luôn căng phồng và anh được bận rộn nhiều hơn trong xưởng làm việc. Do đó, anh sẽ không tiếc gì nếu trích ra hai đồng bạc nhỏ nhoi để cho tôi mượn. Và tôi hứa rằng sau bữa tiệc tối nay của những con người quý phái, tôi sẽ trả lại ngay cho anh. Anh có thể hoàn toàn yên tâm về lời hứa của tôi!

– Tôi chẳng có nổi hai đồng bạc nào để cho anh mượn, dù anh là người bạn thân nhất của tôi. – Bansir đáp lại một cách u sầu. – Anh biết đấy, nếu tôi có hai đồng bạc, thì đó chính là tất cả gia tài của tôi – là toàn bộ tài sản của cả gia đình tôi. Và chắc là không ai có thể cho mượn tất cả tài sản của họ, ngay cả đối với người bạn thân nhất của mình.

– Cái gì? – Kobbi hết sức ngạc nhiên kêu lên. – Anh không có một đồng một cắc nào trong túi ư! Vì thế anh ngồi trên tường thành như một bức tượng vậy sao? Tại sao anh không đóng cho xong chiếc xe ngựa kia đi? Không có tiền thì làm sao anh có thể nuôi sống cả gia đình? Không thể kéo dài tình trạng này được, anh bạn thân của tôi ơi. Sức lực dồi dào của anh để đâu rồi? Điều gì đã làm anh chán chường như vậy? Phải chăng các thần thánh đã làm cho tâm trạng của anh bị rối lên?

– Chắc hẳn các thần thánh đã hại tôi rồi. – Bansir thừa nhận. – Chuyện bắt đầu từ một giấc mơ. Một giấc mơ lạ lùng mà trong đó tôi tưởng mình là người giàu có. Thắt lưng của tôi đeo lủng lẳng một cái túi to, nặng trĩu vì những đồng tiền vàng. Tôi đã tha hồ cho tiền những kẻ ăn xin; đi sắm những đồ trang sức đắt tiền cho vợ tôi và mua những thứ mà tôi hằng mơ ước. Tôi cảm thấy tương lai của mình và gia đình thật yên ổn vì trong nhà có đầy tiền vàng dự trữ trong các rương, hòm Tôi không còn là người bạn thân làm lụng vất vả của anh nữa. Mà anh cũng không thể hình dung được người vợ của tôi trong giấc mơ đó đâu: mặt mày cô ấy không còn nhăn nhó suốt ngày như lâu nay, mà trái lại, cô ấy lúc nào cũng tươi cười rạng rỡ tràn đầy hạnh phúc và ngoan hiền như những ngày đầu chúng tôi mới cưới nhau vậy. Tôi vô cùng sung sướng với cuộc sống trong giấc mơ đó!

– Quả là một giấc mộng tuyệt vời. – Kobbi nhận xét. – Nhưng tại sao những cảm giác thú vị như thế lại khiến anh trở thành một bức tượng buồn so và ngồi bần thần như vậy?

– Còn tại sao nữa! Đó là vì khi tôi tỉnh mộng và nhớ ra cái túi của mình đang lép xẹp, thì cảm giác bất mãn chợt ùa đến vây bọc lấy tôi. Anh bạn thân ơi, anh có thể cùng tôi nói chuyện về vấn đề này không? Khi còn nhỏ, chúng ta đã từng cùng nhau tới các thầy tư tế để học sự khôn ngoan. Lúc bước vào tuổi thanh niên cho đến tận bây giờ, chúng ta đã cùng chia sẻ những đắng cay, ngọt bùi với nhau và vẫn luôn giữ được tình bạn thân thiết. Thế mà nhìn lại, đắng cay của chúng ta lại nhiều hơn hẳn ngọt bùi. Ôi chao! Những người khách viễn du vẫn thường nói là chúng ta đang sống trong một vương quốc giàu có nhất trên thế gian, nhưng tiếc thay, cả hai chúng ta không nằm trong số những người giàu có. Đã hơn nửa cuộc đời làm lụng vất vả và khổ nhọc, chính anh – người bạn thân mến nhất của tôi – vẫn chỉ có cái túi rỗng không và đã lên tiếng mượn tôi hai đồng bạc nhỏ nhoi. Còn tôi, tôi đã trả lời với anh như thế nào nhỉ? Tôi thú nhận với anh rằng cái túi của tôi cũng lép xẹp chẳng khác gì anh! Nguyên nhân của tình trạng thảm hại này là gì nhỉ? Tại sao chúng ta không biết cách làm ra nhiều vàng bạc, hoặc ít nhất là đủ để chúng ta ăn và mặc?

– Còn để cho con cái của chúng ta sinh sống nữa chứ? – Bansir nói tiếp. – Chẳng lẽ chúng cũng nối gót sự nghèo khổ của cha chúng sao? Chúng cần có nhiều tiền để sống tốt hơn. Rồi đến đời cháu của chúng ta nữa Tất cả chúng phải cam chịu cuộc sống nghèo khó ngay giữa những kho vàng của thành Babylon này ư? Chẳng lẽ chúng ta cam tâm để con cháu của mình sống bằng những bữa ăn chỉ có sữa dê chua và các thức ăn tồi tàn hay sao?

– Không bao giờ! Nhưng tôi lấy làm ngạc nhiên là với tình bằng hữu gắn bó bao năm nay, có bao giờ anh nói với tôi về những điều này đâu, Bansir? – Kobbi kinh ngạc hỏi lại.

– Trong suốt bao năm qua, tôi chưa hề suy nghĩ về điều này. Cứ từ sáng sớm đến tối mịt, tôi chỉ biết đầu tắt mặt tối đóng những chiếc xe ngựa sang trọng cho những người giàu có và nhẫn nại chờ đợi, mong ngóng trời đất ngó tới công khó nhọc của mình để một ngày nào đó cho tôi được giàu có như họ. Nhưng chưa bao giờ thần thánh cho tôi thỏa nguyện cả. Tôi muốn trở thành một người giàu có! Tôi muốn có đất đai, gia súc, quần áo sang trọng và tiền rủng rỉnh đầy túi. Tôi đã cố gắng phấn đấu để đạt những điều này với tất cả sức lực từ đôi bàn tay cũng như mọi khả năng khôn ngoan của đầu óc. Nhưng cho đến bây giờ, cả tôi và anh vẫn không thoát khỏi đói nghèo, cái túi của chúng ta vẫn luôn luôn xẹp lép. Chúng ta phải làm gì bây giờ? Tại sao chúng ta không thể chia sẻ sự may mắn, sự giàu có với những người đang sở hữu nhiều vàng bạc nhỉ?

– Ước gì tôi có thể trả lời được câu hỏi của anh! – Kobbi đáp lại. – Cuộc sống của tôi có hơn gì anh đâu. Số tiền tôi kiếm được nhờ cây đàn lia này cũng nhanh chóng bay đi hết. Tôi phải thường tính toán các khoản chi tiêu sao cho gia đình tôi không bị đói. Không biết bao giờ tôi mới đạt được ước mơ có được một cây đàn lia lớn hơn để có thể gảy nên những khúc nhạc mà tôi ao ước. Với một nhạc cụ như thế, tiếng nhạc của tôi sẽ tinh tế hơn nhiều, hơn cả lần tôi gảy đàn phục vụ nhà vua.

– Một cây đàn lia như thế chẳng mấy chốc anh sẽ có được thôi. Không một ai ở thành Babylon này có tài làm cho những giai điệu trở nên ngọt ngào hơn anh. – Bansir nói.

– Nhưng làm thế nào anh chắc chắn tôi sẽ có được một cây đàn như thế, vì hai chúng ta hiện đang nghèo khổ không khác gì những nô lệ của nhà vua? – Kobbi hỏi.

Vừa lúc đó, trong không trung chợt có tiếng chuông vẳng lại. Bansir mỉm cười nói với bạn:

– Hãy lắng nghe tiếng chuông! Họ đến đấy.

Bansir đưa tay chỉ vào dòng người mang nước, mình để trần, mồ hôi nhễ nhại đang lê bước một cách nặng nhọc từ dòng sông phía xa kia lên con đường chật hẹp. Trên lưng mỗi người là một túi da dê đựng đầy nước.

– Người kia có vóc dáng đẹp đấy chứ? Người dẫn đầu cả đoàn đó! – Kobbi chỉ vào người không mang vác gì cả, tay cầm chuông đi trước đoàn người, thỉnh thoảng lại gióng lên âm thanh cảnh báo khách bộ hành dẹp lối cho đoàn nô lệ đi qua.

– Trong đoàn hầu như ai cũng như thế cả. – Bansir trầm ngâm lên tiếng. – Họ cũng đẹp đẽ, mạnh khỏe như chúng ta. Kìa! Những người có tóc hoe vàng đến từ phương Bắc; những người da đen hay cười đến từ phương Nam; và cả những người da nâu nữa. Tất cả họ đều đi vác nước tưới cho những khu vườn của nhà vua. Họ lặp đi lặp lại công việc này từ ngày này sang ngày khác, từ năm này qua năm khác. Đối với họ, cuộc sống không có niềm hy vọng. Họ chỉ có những ổ rơm để ngủ và những hạt cơm cứng như đá để ăn. Thật đáng thương thay cho những con người sống kiếp đọa đày đó, Kobbi ạ!

– Tôi cũng thấy họ thật đáng thương. Anh đã nhắc cho tôi nhớ là tình cảnh của chúng ta vẫn còn tốt đẹp hơn họ rất nhiều. Chúng ta là những con người tự do mà! – Kobbi hưởng ứng.

– Đó là sự thật, Kobbi à! Cho dù cuộc sống của chúng ta chưa được như ý, nhưng chúng ta không hề muốn năm này sang năm khác phải sống những chuỗi ngày như kiếp nô lệ. Hãy làm việc, làm việc và làm việc thôi! Chúng ta hãy bắt đầu làm việc ngay bây giờ đi.

– Nhưng chúng ta không biết cách người khác làm ra vàng như thế nào để bắt chước làm theo? – Kobbi thắc mắc hỏi.

– Có lẽ họ có một bí quyết nào đó mà chúng ta chưa biết được. Chúng ta nên tìm hỏi những người tài giỏi về điều ấy. – Bansir đáp lời.

– Ngay vào ngày hôm nay chứ? – Kobbi gợi ý. – Tôi vừa trông thấy ông bạn già Arkad của chúng ta đi trên chiếc xe ngựa sơn son thiếp vàng và vẫn đưa tay vẫy chào thân thiện những người mà ông quen biết.

– Ông ta được cho là người giàu nhất ở thành Babylon đấy! – Bansir buột miệng.

– Giàu đến nỗi nhà vua phải tìm tới ông ta để nhờ hỗ trợ về vấn đề ngân khố . – Kobbi nói thêm.

– Giàu đến thế kia ư! – Bansir sửng sốt. – Nếu gặp ông ấy trong đêm tối, tôi sợ không kiềm nỗi lòng tò mò muốn sờ vào túi tiền của ông ta, xem nó lớn như thế nào…

– Tào lao! – Kobbi cắt ngang. – Một người giàu không phải ở túi tiền của người đó mang theo đâu. Một cái túi nặng trĩu những đồng tiền vàng vẫn có thể nhanh chóng trống rỗng nếu không có những đồng tiền khác bổ sung vào. Arkad có một nguồn thu nhập dồi dào nên cái túi của ông ta vẫn luôn đầy ắp, cho dù ông ấy tha hồ chi tiêu.

– Thu nhập chính là vấn đề quyết định! – Bansir ra chiều tâm đắc. – Tôi chỉ mong có được một nguồn thu nhập tốt để tiền luôn chảy vào trong túi của mình. Một người giàu có như Arkad chắc chắn phải biết cách tạo lập nguồn thu nhập dồi dào cho chính mình. Có lẽ ông ta sẽ sẵn lòng chỉ dẫn điều ấy để cái đầu đang mụ mẫm, chậm chạp của tôi sáng ra!

– Tôi nghĩ chắc chắn là Arkad có bí quyết ấy. – Kobbi đáp lại. – Tôi nghe mọi người kháo nhau rằng, con trai của ông ta là Nomasir đã tự mình tới Nineveh để lập nghiệp. Và chỉ sau một thời gian ngắn, Nomasir cũng trở nên giàu có và trở về Babylon đoàn tụ với gia đình.

– Kobbi, anh đã làm tôi thật ngạc nhiên về sự am hiểu của anh đấy! – Bansir vui mừng. – Theo tôi biết thì Arkad luôn sẵn lòng cho những lời khuyên khôn ngoan khi có người đến hỏi ông ấy. Nào! Chúng ta hãy tới thăm Arkad và xin ông ấy chỉ bảo cho chúng ta những cách thức làm giàu.

– Vâng, anh nói rất chí lý đấy Bansir ạ.

– Chúng ta hãy đến gặp Arkad ngay ngày hôm nay. – Bansir nói tiếp. – Tôi nghĩ mình cũng nên rủ những bạn bè thân thiết trong thời thơ ấu của chúng ta cùng đi. Họ cũng không khấm khá hơn chúng ta bao nhiêu, nếu có thể cùng chia sẻ sự khôn ngoan của Arkad để tất cả trở nên giàu có thì tốt quá.

– Anh luôn luôn tốt bụng với những người bạn của anh, Bansir à. Và đó chính là lý do để anh có rất nhiều bạn bè xung quanh mình. Tôi rất đồng ý với anh, ngay ngày hôm nay chúng ta sẽ rủ họ cùng đi!

Người giàu nhất ở thành Babylon

Arkad không chỉ được mệnh danh là người giàu nhất ở thành Babylon, mà còn được mọi người ngưỡng mộ bởi tính tình hào phóng và cởi mở. Đối với những người thân và ngay cả nô lệ trong nhà, Arkad thường ban tặng rất nhiều tiền bạc, nên họ sống khá sung túc và thoải mái. Mặc dù vậy, mỗi năm của cải của ông vẫn không ngừng gia tăng, khiến Arkad ngày càng giàu có hơn.

Cũng vì những lý do đó, một số người bạn thuở niên thiếu của ông Arkad tìm đến và nói rằng:

– Arkad à! Sao anh luôn may mắn hơn chúng tôi thế? Anh đã trở thành một người giàu nhất ở thành Babylon, còn chúng tôi vẫn phải vật lộn hàng ngày với cuộc sống nghèo khổ. Anh thường mặc toàn những bộ áo quần đẹp đẽ, sang trọng và ăn uống những món ngon, vật lạ, trong khi chúng tôi phải tự bằng lòng với vải đụp quần manh, ăn uống chỉ tương dưa, cà mắm qua ngày.

– Đúng thế! – Arkad trả lời. – Trước kia chúng ta hoàn toàn giống nhau. Chúng ta cùng học một thầy, cùng chơi với nhau những trò chơi thời niên thiếu. Rồi chúng ta trưởng thành và tự lập để nuôi sống bản thân, gia đình. Nhưng các bạn đã không cố gắng làm việc hết lòng. Các bạn cũng không chịu học những quy luật chi phối việc làm giàu, hoặc không chịu tuân thủ theo những quy luật đó nên cái đói, cái nghèo vẫn đeo bám mãi. Vậy phải chăng đó là nguyên nhân khiến cho các bạn không có được những gì mà tôi đang có, cho dù điểm xuất phát của chúng ta đều giống nhau?

Ngừng lại một lát, Arkad nói tiếp:

– Ngay lúc mới trưởng thành, tôi đã thường suy nghĩ về những người giàu có. Họ làm gì để trở nên giàu có? Sự giàu có tự đến hay mình phải đi tìm nó?… Trong cuộc sống, tôi đã từng thấy có nhiều người tiêu pha hoang phí tất cả tài sản của mình, rồi cuối cùng ôm hận và nuối tiếc số tài sản đã mất; hoặc có người luôn sống trong tâm trạng lo sợ tiêu hết số tiền dành dụm, bởi vì họ không có khả năng kiếm ra tiền. Vì thế, họ thường dè sẻn việc chi tiêu, và trở nên túng thiếu trên đống tiền mà mình đang có. Ngoài ra, họ còn bị ám ảnh bởi trộm cướp và càng thu mình hơn trong cái lốt nghèo khó. Mà thật ra, họ sống cũng không khác gì những người nghèo khó. Tuy nhiên, cũng nhờ sự quan sát, tôi đã thấy được một số người khác ngày càng có nhiều tiền bạc, mặc dù họ vẫn luôn tiêu pha hào phóng. Tôi chưa biết bằng cách nào mà họ luôn có nhiều vàng như vậy, nhưng sự giàu có của họ luôn được duy trì, cuộc sống của họ vẫn sung túc, đầy đủ và họ vẫn được mọi người kính trọng.

Do suy nghĩ như vậy nên tôi tự nhủ với mình rằng, phải cố gắng làm việc, phải nỗ lực hết mình để cuộc sống được tốt hơn. Bởi vì, sự giàu có sẽ mang lại hạnh phúc, sự kính trọng và cuộc sống ấm no. Như các bạn đã biết, nếu giàu có ta sẽ mua được nhà cửa, những đồ vật sang trọng, tiện nghi; ta cũng có thể đi đến nhiều nơi và được ăn nhiều món ngon, mua được châu báu hay các vật trang sức quý hiếm, hoặc ta có thể xây nhiều đền đài tráng lệ cho các vị thần Sức mạnh của sự giàu có là ta có thể làm được tất cả những điều mà ta mong muốn.

Khi nhận thức được những điều này, tôi quyết định phải đạt được tất cả mọi điều tốt đẹp trong cuộc sống. Tôi không thể an phận với một cuộc sống nghèo khổ, chỉ biết háo hức nhìn những người khác hưởng thụ cuộc sống. Tôi cũng không thể tự bằng lòng, cho phép mình ăn mặc xoàng xĩnh và ăn những món chỉ cốt sống qua ngày. Trái lại, tôi muốn mình trở thành một khách mời danh dự trong bàn tiệc của những gia đình giàu có ở Babylon.

Chúng ta xuất thân trong những gia đình nghèo khó và đông anh em, không có của cải thừa kế, cũng không hy vọng cưới được một người vợ có của hồi môn. Vì vậy, bằng một chút khôn ngoan tôi đã nhận định rằng, nếu muốn đạt được thành công, tôi cần phải có thời gian và học hỏi thêm kinh nghiệm sống.

Về mặt thời gian, mọi người đều có được như nhau, nhưng một số người đã để nó trôi qua rất lãng phí. Bởi vì cùng với số lượng thời gian đó, bạn có thể làm việc và trở nên giàu có.

Về việc học tập và rút kinh nghiệm, các bạn có nhớ lời người thầy thông thái của chúng ta đã từng dạy không? Thầy nói rằng có hai cách học: một là những điều ta học được nhờ người khác dạy – thường là những kiến thức này không nhiều; còn một là qua quá trình rèn luyện, chúng ta sẽ được trang bị khả năng đi tìm những điều chúng ta chưa biết, để khám phá ra những kinh nghiệm và sự hiểu biết vô tận trong thế giới này.

Thế là tôi quyết định phải tìm ra cách để làm giàu, và một khi tìm được rồi thì bắt buộc phải làm, cần phải làm cho thật tốt. Chúng ta rất khôn ngoan khi tìm đến ánh sáng mặt trời để sưởi ấm, vậy thì tại sao không biết tìm đến sự thông thái để học hỏi kia chứ!

Chắc các bạn cũng biết, hồi còn trẻ tôi là người làm công khắc chữ trên những tấm thẻ đất sét. Vào một ngày kia, Algamish, người cho vay tiền, đến yêu cầu tôi khắc một bản sao của điều luật thứ chín. Ông ấy nói là cần bản sao đó trong vòng hai ngày tới và nếu tôi hoàn thành công việc đúng thời hạn thì ông ta sẽ thưởng tiền cho tôi.

Tôi ra sức làm cật lực, nhưng điều luật dài quá nên khi ông Algamish quay lại, công việc vẫn chưa xong. Ông ấy liền nổi cáu, thậm chí muốn đánh tôi, vì tôi không hoàn thành công việc và chỉ là một tên làm thuê tầm thường. Nhưng tôi đã nhanh trí đề nghị với ông ấy:

– Thưa ông Algamish! Ông là một người rất giàu có. Nếu ông có thể chỉ cách để tôi cũng trở nên giàu có như ông, thì suốt đêm nay tôi sẽ khắc xong điều luật này lên tấm thẻ. Ngày mai khi mặt trời ló dạng, ông sẽ có được điều ông muốn.

Ông Algamish ngạc nhiên rồi mỉm cười và đáp:

– Mày là một tên làm mướn biết điều đấy! Nhưng thôi, ta chấp nhận, xem đây như là một cuộc thương lượng có lợi cho cả đôi bên.

Suốt đêm đó tôi thức để khắc chữ, cho dù lưng của tôi mỏi nhừ, mùi của muội đèn dầu làm đầu tôi đau nhức và hai mắt lờ mờ nhìn không rõ chữ. Nhưng cuối cùng, tôi rất vui mừng vì đã hoàn thành công việc vào lúc bình minh.

– Bây giờ ông hãy cho tôi biết điều mà ông đã hứa – Tôi nói với ông Algamish khi ông ta đến lấy các thẻ đất sét.

– Cháu đã hoàn thành xuất sắc trách nhiệm của mình, chàng trai trẻ! – Ông ấy nói với tôi một cách thân mật. – Còn ta, ta cũng sẵn sàng giữ lời hứa. Ta sẽ nói cho cháu nghe những điều cháu đang muốn biết. Ta đã già rồi, mà người già thường không hẹp hòi gì trong việc truyền lại những hiểu biết của mình cho người khác, nhất là đối với những chàng thanh niên đã đến tuổi khôn ngoan, chín chắn như cháu.

Suy nghĩ một lát, ông Algamish nói tiếp:

– Những suy nghĩ của tuổi trẻ là những tia sáng rất mạnh và tỏa đi rất xa đấy! Nó sẽ giúp cháu định hướng và thực hiện hành trình cuộc sống. Cháu nên nhớ kỹ lời ta nói, bởi vì nếu cháu bỏ qua chân lý ta sắp truyền dạy cho cháu, thì công sức suốt đêm cháu bỏ ra để hoàn thành công việc khắc chữ cũng chỉ là vô ích.

Ông Algamish nhìn tôi bằng đôi mắt hiền từ và điềm tĩnh, sau đó ông hạ thấp giọng và nhấn mạnh từng tiếng một:

– Ta đã tìm thấy con đường để trở nên giàu có khi ta quyết định trích một phần trong tổng số tiền mà ta kiếm được để dành riêng ra cho mình. Sau này, cháu nên học cách làm như vậy. Bởi vì, đây là bí quyết tạo nên sự giàu có.

Nói xong, ông Algamish lại nhìn thẳng vào mắt tôi và không nói thêm gì nữa. Tôi có cảm giác như bị ánh mắt đó nhìn xuyên suốt tâm can của mình.

– Chỉ có thế thôi sao? – Tôi vô cùng ngạc nhiên và không nén nổi câu hỏi thất vọng.

– Đúng vậy. Nhưng nó cũng đủ để biến một kẻ chăn cừu mướn thành một người cho vay tiền đấy cháu ạ! – Ông ta đáp lại.

– Nhưng tất cả những gì cháu kiếm được là của cháu chứ? – Tôi hỏi tiếp.

– Không phải như thế đâu! – Ông Algamish từ tốn trả lời. – Cháu thử nghĩ xem, làm thế nào cháu sống được ở Babylon mà không phải tiêu pha gì cả? Chắc chắn là cháu phải trả tiền cho người thợ may quần áo, thợ làm dép cho cháu. Rồi tiền để mua thức ăn và các vật dụng trong nhà nữa! Vậy số tiền cháu kiếm được trong tháng vừa rồi có còn là của cháu hay không? Và số tiền thu nhập suốt cả năm qua, cháu có giữ lại được đồng nào không? Nếu tất cả tiền bạc mà cháu làm ra đã phải chi trả hết sạch như vậy, nghĩa là cháu không còn một chút tiền nào dành cho mình. Vậy thì làm sao mà giàu có cho được! Do đó, cho dù cháu là một người làm công nghèo khó, cháu phải làm thuê làm mướn cho chủ để có cái ăn, cái mặc nhưng cháu cũng nên để dành. Nếu cháu chỉ để dành một phần mười trong tổng số tiền mà cháu kiếm được hàng tháng, thì cháu tính thử xem trong vòng mười năm, tổng cộng số tiền dành dụm ấy sẽ là bao nhiêu?

Bằng khả năng tính toán khá nhanh nhạy, tôi trả lời ngay:

– Thì sẽ gần bằng số tiền cháu kiếm được trong một năm.

– Cháu nói đúng một nửa sự thật mà thôi. – Ông Algamish nói – Cháu không biết rằng mỗi một đồng tiền vàng cháu để dành được cũng chính là một tên nô lệ làm việc cho cháu. Mỗi một xu mà đồng tiền vàng tạo ra cũng sẽ kiếm tiền đem về cho cháu. Nếu cháu muốn trở thành một người giàu có, thì cháu phải làm sao cho bất cứ đồng tiền nào của cháu cũng phải tạo ra lợi nhuận, làm cho cháu giàu lên, giàu lên mãi như ý cháu muốn.

– Cháu nghĩ ta đang lừa gạt cháu ư? – Ông Algamish nói tiếp – Nhưng thật ra ta đang trả công cho cháu gấp ngàn lần so với công sức mà cháu đã bỏ ra đấy, nếu cháu đủ thông minh để nắm bắt chân lý ta vừa nói.

Một phần mười trong tổng số tiền cháu kiếm được cần phải giữ riêng cho cháu, cho dù số tiền cháu kiếm rất nhiều hoặc rất ít đi nữa. Hãy trả tiền cho chính cháu trước tiên. Sau đó, cháu hãy lên kế hoạch chi tiêu hợp lý và không vượt quá số tiền còn lại.

Sự giàu có giống như cây xanh phát triển từ một hạt mầm bé xíu. Những đồng tiền cháu tiết kiệm được sẽ là hạt mầm của cây giàu có. Hễ cháu gieo hạt giống càng sớm, thì cháu sẽ thu hoạch càng nhanh. Cũng như vậy, nếu cháu chăm bón, tưới nước thường xuyên thì chẳng bao lâu cháu sẽ hài lòng khi đứng dưới bóng mát của nó.

Nói xong, ông Algamish cầm lấy những tấm thẻ đất sét và ra về.

Tôi đã suy nghĩ rất nhiều về những điều ông Algamish nói. Nó có vẻ rất có lý! Vì vậy, tôi quyết định làm thử. Từ đó, mỗi lần nhận tiền công, tôi đều chừa lại một phần mười và cất riêng vào một nơi. Thật lạ lùng biết bao, tôi không còn thiếu hụt tiền bạc như trước nữa. Nhìn số tiền tích lũy không ngừng tăng lên, đôi khi tôi cũng có ý định tiêu pha một ít như mua những món đồ ưa thích nào đó, nhưng tôi đã khôn ngoan biết kiềm chế lại.

Đúng một năm sau, ông Algamish quay lại và hỏi tôi:

– Cháu à, trong năm qua, cháu đã trả tiền hàng tháng cho bản thân cháu chưa?

Tôi trả lời một cách hãnh diện: – Vâng! Thưa ông, có ạ.

– Vậy là tốt. – Ông Algamish tươi cười đáp lại. –

Vậy cháu đã làm gì với số tiền đó?

– Cháu đã cho ông chủ lò gạch Azmur vay số tiền đó. Ông ấy bảo sẽ đến Phoenici, ở cách đây rất xa để mua những đồ trang sức quý hiếm, sau đó đem về bán lại với giá cao hơn. Ông ấy hứa sẽ chia lợi nhuận cho cháu.

– Chao ôi! Người xưa đã nói đúng, những kẻ khờ khạo đều cần phải học cả! – Ông Algamish thốt lên. – Tại sao cháu lại tin tưởng vào sự hiểu biết của ông chủ lò gạch trong việc chọn mua những món đồ trang sức? Cháu có thể đến hỏi người thợ làm bánh mì về vị trí của những ngôi sao không? Không! Chắc chắn là cháu chỉ nên đến hỏi các nhà chiêm tinh học mà thôi, nếu cháu là người biết suy xét. Khi để ông chủ lò gạch đi mua trang sức, số tiền cháu để dành có thể đã bay theo mây khói! Chàng trai trẻ tuổi ơi, vậy là cháu đã chặt đứt rễ cây giàu có của cháu rồi. Cháu phải trồng lại cây khác và lần này nếu cháu muốn nghe lời khuyên về các đồ trang sức thì hãy đến hỏi những người buôn bán nữ trang. Nếu cháu muốn có câu trả lời chính xác về cừu, thì hãy đi tìm người chăn cừu. Cháu sẽ không mất tiền khi đi xin lời khuyên, nhưng cháu phải chú ý để nhận lấy những lời khuyên có giá trị nhất. Nếu không, cháu sẽ trả giá cho những sai lầm của họ bằng chính số tiền tích lũy của mình đấy.

Đúng như ông Algamish dự đoán. Những người Phoenici đã lừa gạt bán cho ông Azmur những chuỗi hạt nhìn rất giống đá quý nhưng thật ra được làm bằng thủy tinh vô giá trị. Nhờ Algamish khuyến cáo từ trước nên tôi tiếp tục để dành tiền. Bấy giờ, điều này đã trở thành thói quen hàng ngày nên tôi thực hiện không thấy khó khăn như trước.

Một năm sau, ông Algamish lại đến chỗ tôi và bảo:

– Từ lúc ta gặp cháu đến nay, công việc của cháu tiến triển như thế nào rồi?

– Cháu vẫn giữ riêng số tiền cho cháu đều đặn đấy ạ! – Tôi đáp lại. – Và số tiền đó cháu đã gửi cho ông Aggar, người thợ làm khiên, để ông ta mua đồng. Cứ sau bốn tháng, ông Aggar lại trả tiền lời cho cháu.

– Thế là tốt rồi! Vậy số tiền lời ấy cháu đã làm gì?

– Cháu đã tổ chức một buổi tiệc thịnh soạn và mời rất nhiều người tới dự. Cháu cũng đã mua cho mình một cái áo lễ nhung màu tím. Một ngày nào đó, cháu sẽ mua một con lừa để cưỡi.

Nghe như thế, ông Algamish cười lớn rồi nói:

– Cháu đã mời mọi người ăn uống bằng số tiền tiết kiệm của cháu ư! Vậy cháu trông cậy họ sẽ làm gì cho cháu nào? Ta đảm bảo với cháu là họ không thể giúp được gì cho cháu cả. Vì thế, trước hết cháu phải tạo ra một đạo quân tiền vàng làm nô lệ để kiếm ra thật nhiều tiền cho cháu. Sau đó, cháu tha hồ tổ chức nhiều bữa tiệc như thế mà không ảnh hưởng đến số tài sản của mình.

Hai năm sau đó, tôi mới gặp lại ông Algamish.

Lần này, tôi nhận thấy gương mặt của ông có thêm nhiều nếp nhăn và cặp mắt trĩu xuống. Có lẽ ông ấy đã quá già. Ông Algamish nhìn thấy tôi liền bảo:

– Arkad! Cháu đã được giàu có như cháu vẫn từng mơ ước chưa?

Tôi trả lời:

– Vẫn chưa được như ý muốn của cháu, nhưng cháu cũng đã có được một số tiền kha khá rồi, hơn nữa bây giờ cháu đang kiếm thêm. Số tiền của cháu ngày càng gia tăng lên rất nhiều đấy ông ạ.

– Arkad à! – Ông ấy nói. – Cháu đã tiếp thu những bài học làm giàu rất tốt. Cháu đã học được cách tiêu pha ít hơn số tiền cháu kiếm được. Cháu cũng đã biết tìm lời khuyên có giá trị nhất từ những người nhiều kinh nghiệm và học cách khiến vàng ngày càng mang lại nhiều lợi nhuận cho cháu.

Như vậy, hiện nay cháu đã biết cách kiếm ra tiền, biết cách giữ tiền và biết cách sử dụng tiền sao cho có lợi nhất. Vì thế, cháu đã đủ khả năng để nhận một trách nhiệm nào đó. Nay ta đã già rồi mà những đứa con trai của ta chỉ biết tiêu pha, chứ không hề có ý muốn làm ra tiền. Tài sản của ta rất lớn, nhưng ta e rằng mình không thể tiếp tục trông nom được nữa. Nếu cháu muốn đến Nippur thay ta làm những công việc ở đó, thì ta sẽ xem cháu như là một đối tác làm ăn và sẽ chia cho cháu một phần tài sản của ta sau này.

Thế là tôi đến Nippur và nhận lấy công việc cai quản các đồn điền của ông Algamish ở đó. Tài sản của ông ấy quả thật rất lớn và tôi không ngừng vận dụng ba quy luật làm giàu nên số tài sản ấy ngày càng tăng lên. Khi ông Algamish qua đời, tôi đã nhận được một phần tài sản của ông ấy đúng như thỏa thuận trước đây.

Khi Arkad kể xong câu chuyện, một trong những người bạn của ông lên tiếng:

– Anh là một người may mắn do được ông Algamish xem như là một người thừa kế của ông ta.

– Chỉ may mắn một điều là tôi có tham vọng làm giàu trước khi gặp ông Algamish. Trong suốt bốn năm trước khi làm quản lý cho ông Algamish, tôi đã quyết tâm để dành một phần mười trong tổng số tiền mà tôi kiếm ra, đồng thời sau một lần thất bại tôi đã rút kinh nghiệm và khôn ngoan hơn nhiều.

– Anh đã giữ vững ý chí mạnh mẽ của mình sau khi bị mất tất cả số tiền tiết kiệm trong năm đầu tiên. Không phải ai cũng làm được như anh vậy đâu! – Một người khác lên tiếng.

– Ý chí mạnh mẽ! – Arkad đáp lại với một nụ cười nhẹ nhàng. – Anh cho rằng, ý chí mạnh mẽ có thể giúp ta nâng bổng một vật nặng mà ngay cả con lạc đà cũng không thể mang nổi ư? Theo tôi, sức mạnh ý chí không gì khác hơn là theo đuổi đến cùng mục tiêu công việc của mình. Mà muốn vậy thì ngay khi đặt ra cho mình một nhiệm vụ, tôi phải xem mình có khả năng thực hiện trọn vẹn nhiệm vụ đó hay không. Chẳng hạn như khi tôi đề ra cho mình kế hoạch là phải đến ba thành phố khác nhau để tìm mối bán hàng trong một năm, thì tôi nhất định phải làm đúng như vậy. Nếu tôi chỉ tìm được khách hàng ở hai nơi thì tôi phải cố gắng sao cho nơi thứ ba cũng được như thế, chứ không thể tự nhủ rằng để đến sang năm mình sẽ bù vào. Tôi cũng sẽ không cho phép mình thay thế số khách hàng ở thành phố thứ ba bằng việc mở rộng thêm nhiều khách hàng ở hai thành phố đầu tiên. Không! Không thể nói một đường mà làm một nẻo được. Khi tôi đã đặt ra cho mình một mục tiêu nào đó, thì tôi nhất quyết phải hoàn thành nó. Cũng do vậy, tôi rất thận trọng khi đề ra những mục tiêu cho mình nhưng một khi đã có mục tiêu thì tôi nhất quyết phải hoàn thành.

Một người bạn khác lên tiếng:

– Có thể những điều anh nói là sự thật, nhưng nếu tất cả mọi người đều làm đúng như thế thì sự giàu có liệu có đủ để dành cho tất cả mọi người không?

– Ở đâu cũng có thể làm giàu và sự giàu có luôn có đủ cho những con người không ngừng nỗ lực làm việc. – Arkad đáp lại. – Nếu một người giàu xây nhà, thì vàng của anh ta không phải biến mất, mà được chia sẻ cho những người làm gạch, thợ xây nhà, người bán vật dụng nội thất Sự giàu có phát triển theo những con đường rất kỳ bí, và không ai có thể tiên đoán được các giới hạn của nó. Vì vậy, nếu mọi người làm càng nhiều, thì càng tạo ra nhiều con đường để vàng chảy vào túi của mình.

– Thời gian trôi qua rất nhanh và chúng tôi cũng không còn trẻ nữa, nhưng chúng tôi chưa tạo dựng được gì cho cuộc sống của mình cả. Anh có thể cho chúng tôi một lời khuyên để chúng tôi cũng trở nên giàu có như anh? – Một người bạn chân thành đề nghị.

– Tôi khuyên các bạn nên lấy sự khôn ngoan của

Algamish làm bài học cho mình, hãy luôn luôn tự nhủ với bản thân rằng: “Phải dành riêng cho mình một phần mười trong tổng số tiền mà mình đã kiếm được”. Hãy nghĩ đến điều đó vào mỗi buổi sáng thức dậy, mỗi buổi trưa trước khi ăn và cả trước khi đi ngủ vào buổi tối. Phần dành riêng cho mình không được dưới một phần mười tổng số tiền kiếm ra và phải thu xếp các khoản chi tiêu khác một cách hợp lý để không vượt quá số tiền còn lại, Chẳng bao lâu sau, bạn sẽ cảm nhận được sự thích thú của một người đã sở hữu một tài sản hoàn toàn là của mình. Điều này cũng sẽ kích thích các bạn nỗ lực kiếm tiền nhiều hơn, và sau đó làm cho tài sản của bạn ngày càng sinh sôi.

Bạn phải tạo ra nguồn thu nhập dồi dào để bảo đảm cho cuộc sống tương lai của mình. Hãy nhìn vào những người già và đừng quên rằng đến một ngày nào đó, bạn cũng sẽ già yếu như họ. Bạn phải thận trọng khi đầu tư của cải của mình, chú ý đừng vì tham lam mà mù quáng lao vào những vụ đầu tư mang lại lợi nhuận lớn một cách bất thường. Vì như thế, bạn có thể mất hết tiền bạc và nhận lấy sự hối tiếc về sau.

Để được giàu có, bạn phải sáng suốt lựa chọn và không bỏ lỡ một cơ hội nào kiếm ra tiền. Bạn phải tranh thủ ý kiến của những người khôn ngoan giàu kinh nghiệm, cụ thể hãy tìm đến lời khuyên của những người hàng ngày vẫn quản lý tiền bạc. Hãy nhờ họ chỉ dẫn cho bạn, giúp bạn tránh sai lầm giống như tôi đã từng sai lầm khi giao phó tiền bạc cho Azmur đi mua trang sức, đá quý. Những lợi nhuận nhỏ và chắc chắn vẫn tốt hơn nhiều so với một vụ đầu tư mang lại lợi nhuận lớn nhưng không bảo đảm an toàn.

Ngoài ra, hãy hưởng thụ cuộc sống trong khả năng bạn có thể, đừng quá keo kiệt hay tiết kiệm đến mức bủn xỉn. Dù có khả năng dành dụm nhiều hơn một phần mười số tiền kiếm được, bạn cũng nên tạm bằng lòng với tỷ lệ này. Bạn đáng được hưởng mức sống tương xứng với khả năng thu nhập của bạn, đừng dè sẻn trong chuyện chi tiêu mà bỏ quên những điều thú vị đáng để cho chúng ta thụ hưởng trong cuộc sống.

Những người bạn của ông Arkad chăm chú lắng nghe rồi lần lượt tỏ lời cám ơn và ra về nhưng không phải ai cũng có tâm trạng giống nhau. Một số người lặng im, bởi vì họ không hiểu được ý nghĩa câu chuyện của ông Arkad. Một số người khác thì cay cú, bởi vì họ cho rằng với sự giàu có như thế, ông Arkad nên chia sớt chút ít của cải cho những người bạn không được may mắn như ông. Tuy nhiên cũng có một số người đã bắt đầu nhận ra nhiều điều mới mẻ từ buổi chuyện trò trên. Họ nhận thức được rằng, ông Algamish quay trở lại cửa hiệu khắc chữ nhiều lần, bởi vì ông ấy muốn quan sát một con người – chàng thanh niên Arkad – từ sự nghèo khó, khốn khổ của cuộc đời đang tìm cách vươn lên. Và khi Arkad tìm ra được con đường đó, tất sẽ có một vị trí xứng đáng đang chờ chàng trai ấy ở phía trước. Đối với vấn đề này, không ai có thể làm thay Arkad được. Chính bản thân mỗi người phải tự vận động để hiểu rõ mọi chuyện và sẵn sàng nắm bắt các cơ hội đến với mình.

Những người có suy nghĩ như vậy, sau này họ vẫn thường đến thăm ông Arkad và được ông đón tiếp niềm nở. Ông Arkad còn sẵn sàng cho những lời khuyên khôn ngoan và hướng dẫn họ đầu tư tiền bạc như thế nào để sinh lợi một cách an toàn nhất.

Bước ngoặt trong cuộc đời của những người này đã đến khi họ nhận ra rằng những lời khuyên, những bài học giá trị trong kinh doanh đi từ Algamish đến Arkad, và bây giờ, từ Arkad đến với họ.