Gullible Du Ký – Trường Ca Odyssey Về Thị Trường Tự Do

Đây là một cuốn tiểu thuyết trào phúng đặc sắc của Ken Schoolland, đã được dịch ra nhiều thứ tiếng trên thế giới. Nhưng cuốn sách này không phải là loại sách để đọc để giải trí mà nó là cuốn sách đọc để khôn ngoan hơn, tỉnh táo hơn. Thông qua chuyến phiêu lưu của chàng Gullible (một nhân vật mô phỏng Gulliver) đến đảo Corrumpo với nhiều luật lệ quái lạ (mà lại rất hữu lý), người đọc sẽ phải suy nghĩ, kiểm tra lại những gì mình đã từng tin, từng chấp nhận như là điều hiển nhiên về Sở hữu, về bản chất và mặt trái của Chính quyền, về tinh thần và giới hạn của Luật pháp .v..v.

Có thể xem Gullible Du Ký là một cuốn sách minh họa cho Chủ Nghĩa Tự Do của Ludwig von Mises, Friedrich A. Hayek, Milton Friedman… Những ý tưởng trong sách chắc chắn sẽ gây ra nhiều tranh cãi, tuy nhiên, dường như tạo ra tranh luận của là mục đích của tác giả. Tác giả muốn người đọc phải tư duy, tự phản biện, thảo luận với nhau để thoát khỏi cái khuôn mẫu tư duy đã được áp đặt từ những thế lực lớn hơn (nhà trường, các diễn giả, các học giả, các chính trị gia và chính quyền). Muốn có tự do, trước tiên phải có tự do tư tưởng. Và đây là con đường.

Cuốn sách này rất thú vị. Nó thách thức độc giả phải suy nghĩ về việc tại sao một số quốc gia giàu, trong khi một số khác lại nghèo. Nó đưa đến lối tư duy mới về nhiều vấn đề triết lý, thực tiễn, và kinh tế quan trọng. Các ý tưởng đa dạng trong sách khiến độc giả phải suy nghĩ, nghi vấn và tham dự vào những cuộc thảo luận nhiều ý nghĩa. Và ẩn sau tất cả những điều này là sự tôn trọng và chấp nhận con người cá nhân.

Từ năm 1980, Ken đã liên tục viết nhiều bài bình luận về kinh tế cho đài phát thanh. Những lời bình thẳng thắn của một nhà kinh tế học hàn lâm thường sẽ khô khan và kém thú vị. Ken nghĩ ông có thể nêm gia vị cho các bài phát thanh này bằng những đoạn hội thoại tưởng tượng. Bạn bè ông sẵn lòng tham diễn. Và thế là Jonathan Gullible ra đời.

Ngay lập tức, sự quan tâm từ phía thính giả tăng vọt! Các ý tưởng đầy tính khiêu khích và khác thường, nhưng lại khơi dậy, cuốn hút những ý tưởng về thị trường tự do tuyệt đối theo một lối dí dỏm. Sau này, Ken thâu tuyển hơn chục người bạn làm diễn viên để sản xuất ra nhiều tập, tạo thành một sê-ri đầy kịch tính. Nó lại trở thành một thành công vang dội khác. Kể từ đấy, Gullible du ký: trường ca Odyssey về Thị trường tự do được sử dụng trong các chương trình phát thanh, các nhóm thảo luận, các cuộc thi luận văn, kịch ngắn và các chương trình sân khấu ở khắp năm châu. Mỗi chương, trừ chương đầu, đều bắt đầu bằng một “truyện ngụ ngôn” ngắn về Jonathan Gullible và những cuộc chạm trán của anh với những luật lệ kỳ lạ của một hòn đảo và cư dân ở đó. Câu chuyện nhấn mạnh đến tính kỳ quái của các điều luật, sự kiểm soát, áp đặt lên đời sống của người dân và những hạn chế về mặt kinh tế từ các điều luật đó. Ta có thể dễ dàng nhận thấy các luật lệ này, trên thực tế, khá phổ biến ở nhiều quốc gia trên thế giới.

Câu chuyện càng tiếp diễn, vai trò cá nhân trong các quyết định chính trị và trách nhiệm của mỗi người càng được đưa vào làm đề tài thảo luận. Câu chuyện chứa đựng nhiều sắc thái tinh vi. Đôi khi, độc giả có thể bắt trượt ý nghĩa của câu chuyện nên mỗi “truyện ngụ ngôn” đều đi kèm với những lời chú thích (Bình luận) và các thông tin nền (Bối cảnh) cần thiết. Những lời chú thích này được đưa ra nhằm cung cấp ý chính của mỗi phần. Để nghiên cứu thêm, nên xem thêm sách và các trang web (Tài liệu tham khảo) – chúng sẽ rất hữu ích trong việc thảo luận hay dùng cho các dự án.

Câu hỏi cuối mỗi chương (Suy ngẫm) có vai trò định hướng cho các cuộc thảo luận nhóm về trách nhiệm của bản thân và các kỹ năng sống, những đề tài có thể gây hứng thú trong các lĩnh vực xã hội học, kinh tế học vĩ mô, triết học, khoa học chính trị và đạo đức học.

Xin lưu ý những người làm công tác giảng dạy rằng cuốn sách này có những chương mang tính phê bình đối với hệ thống giáo dục đương đại. Chúng tôi cho rằng không nên ngăn cản người học khỏi các nghi vấn khắt khe về sự học. Thay vào đó, chúng ta nên tin tưởng rằng người học sẽ khắt khe hơn với những hoàn cảnh vốn quen thuộc nhất với họ. Trên thực tế, chính những chương này lại thường được sinh viên yêu thích nhất.

Cuốn sách đã được dịch sang hơn 30 thứ tiếng: Albani, Bungari, Trung Quốc, Croatia, Séc, Hà Lan, Đức, Hi Lạp, Hungary, Ý, Nhật, Kiswahili, Hàn Quốc, Kyrgyzstan, Latvia, Lithuania, Macedonia, Mông Cổ, Nigeria Pidgin, Na Uy, Palau, Ba Lan, Bồ Đào Nha, Rumani, Nga, Serbi, Slovenia, Somali, Tây Ban Nha, Urdu…; và hiện vẫn đang tiếp tục được dịch sang một số ngôn ngữ khác dựa trên ấn bản năm 2004.

Gullible bị đắm thuyền ở một hòn đảo lạ

Ở một thị trấn đầy nắng gần bờ biển, trước khi nó trở nên đông đúc với những ngôi sao màn bạc lái ô tô mui trần, có một chàng trai trẻ tên là Jonathan Gullible. Đối với mọi ngưòi anh ta chẳng có gì đặc biệt, nhưng cha mẹ Gullible lại cho rằng anh thật thông minh, chân thật và cực kỳ khỏe mạnh – từ đỉnh đầu đến đôi bàn chân quá khổ. Họ làm việc chăm chỉ tại cửa hàng tạp hóa trên một con phố chính của thị trấn, nơi có đội tàu đánh cá đông đảo. Thị trấn có những người lao động chăm chỉ, một vài người tốt, một vài người xấu, còn lại hầu hết là bình thường.

Khi không phải làm việc cho cửa hàng của gia đình, Gullible thường dong chiếc thuyền buồm của mình theo dòng kênh hẹp của một cảng nhỏ để tìm kiếm những cuộc phiêu lưu. Giống như những thanh niên khác trong thị trấn, Gullible cảm thấy cuộc sống của mình hơi nhàm chán và nghĩ rằng những người xung quanh thật thiếu óc tưởng tượng. Anh thèm muốn được nhìn thấy một chiếc tàu lạ hay một con rắn biển trong chuyến phiêu lưu ngắn ngủi ra bên ngoài con kênh. Có thể anh sẽ gặp phải một chiếc tàu cướp biển và bị buộc trở thành một trong số họ, rồi cùng chèo thuyền ra các đại dương. Hoặc có thể một tàu săn cá voi đang trên đường tìm kiếm con mồi sẽ cho anh cùng đi. Tuy nhiên, hầu hết các chuyến đi của Gullible đều kết thúc với việc bụng anh sôi lên vì đói hay cổ họng khô vì khát và ý nghĩ duy nhất trong đầu anh lúc ấy là bữa tối.

Một ngày mùa xuân đẹp trời, bầu không khí khô ráo như một tấm vải được phơi nắng, biển đẹp đến nỗi Gullible chèo thuyền đi mà thậm chí còn không nghĩ đến việc đem theo bữa trưa và đồ câu cá. Khi chèo thuyền xuôi hướng gió qua mỏm đá nơi có ngọn hải đăng, Gullible thấy mình tự do như một con đại bàng lớn đang bay vút trên những ngọn núi dọc bờ biển. Ngồi quay lưng về phía hướng gió Gullible không nhận thấy một cơn bão đen ngòm đang hình thành ở phía chân trời.

Gullible vừa mới bắt đầu chèo thuyền qua cửa cảng nhưng đã cảm thấy tự tin hơn nhiều. Anh không thấy lo lắng khi gió mạnh lên cho đến khi mọi việc trở nên quá muộn. Ngay sau đó, Gullible đã phải chống chọi một cách điên cuồng khi cơn bão ập đến với sức mạnh khủng khiếp. Thuyền của anh quay cuồng giữa các đợt sóng như một chiếc lá giữa dòng nước xoáy. Mọi nỗ lực điều khiển con thuyền của Gullible đều thất bại trước những cơn gió dữ dội. Cuối cùng, anh buông mình xuống đáy thuyền, bám chặt lấy mạn thuyền và hy vọng không bị lật úp. Ngày và đêm trở nên lẫn lộn trong một sự quay cuồng khủng khiếp.

Khi bão tan hẳn, chiếc thuyền của anh trở nên tan nát với cột buồm bị gãy, cánh buồm rách toạc và bị nghiêng hẳn sang bên phải. Biển đã lặng nhưng làn sương mù dày đặc dần hiện ra bao phủ chiếc thuyền và che hết tầm nhìn. Sau nhiều ngày trôi dạt trên biển, nước uống của Gullible đã cạn và anh chỉ có thể làm ẩm môi mình nhờ những giọt nước đọng nhỏ xuống từ cánh buồm rách. Sau đó sương mù tan dần, Gullible nhận thấy hình ảnh mờ ảo của hòn đảo. Khi chèo thuyền lại gần, anh nhận ra vùng đất kỳ lạ nhô ra từ bãi cát bến bờ biển và những vùng đồi dốc được bao phủ bởi cây cối rậm rạp.

Những con sóng đưa anh lại vùng đá ngầm nước nông. Bỏ lại chiếc thuyền, Gullible bơi mải miết vào bờ. Anh nhanh chóng tìm thấy và ăn ngấu nghiến những quả ổi hồng, quả chuối chín mọng và những loại hoa quả ngon miệng khác mọc sum suê trong môi trường rừng nóng ẩm phía sau bãi cát hẹp. Ngay khi lấy lại được phần nào sức lực, Gullible cảm thấy thật cô độc nhưng nhẹ lòng vì đã được sống. Anh dần thấy thật sự hào hứng khi vô tình lưu lạc tới nơi này. Ngay lập tức, anh đi dọc bờ biển với bãi cát trắng để tìm hiểu thêm về vùng đất mới lạ này.

— Bối cảnh —

Tôi hình dung ra nhân vật Gullible lần đầu tiên sau khi đọc hai cuốn sách Những cuộc phiêu lưu của Gulliver và Hoàng tử bé.

Ngoài ra, như một sự trùng hợp hay do hệ quả từ tiềm thức, “J.G.” cũng là tên viết tắt của John Galt, một nhân vật trong cuốn sách Atlas nhún vai (Atlas Shrugged) của Ayn Rand. Đây cũng là một cuốn sách nổi tiếng với nội dung thách thức các giả định của xã hội về đạo đức, sức mạnh kinh tế và vai trò phù hợp của chính phủ.

Cuốn Hoàng tử bé của Antoine de St. Exupery là một câu chuyện cổ tích thần bí về một hoàng tử sống cô độc trên một hành tinh, cho thấy sự độc lập của trí tuệ, trí tưởng tượng và sự nhạy cảm. Bộ phim Saint Ex kể về cuộc đời của Antoine de St Exupery nghiêng về khía cạnh như một phi công “đầy tính phiêu lưu” trong Chiến tranh Thế giới thứ II.

Cuốn Những cuộc phiêu lưu của Gulliver của Jonathan Swift thường được coi là sách dành cho thiếu nhi. Nhưng cũng giống như cuốn sách này, câu chuyện của ông được viết nhằm “khuấy động cả thế giới” và cho thấy những khía cạnh không lấy gì làm hay ho của nền chính trị lúc đó.